نشست «جایگاه سیاست‌های کلی انتخابات در طرح اصلاح قوانین انتخابات»عصر دیروز در موسسه مطالعات حقوق عمومی برگزار شد.
نشست «جایگاه سیاست‌های کلی انتخابات در طرح اصلاح قوانین انتخابات» عصر دیروز با حضور سیدمصطفی میرسلیم عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، سیداحسان قاضی‌زاده نماینده مجلس و سیدمجتبی حسینی‌پور استاد دانشگاه در موسسه مطالعات حقوق عمومی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار جماران، مصطفی میرسلیم در این مراسم گفت: در سال‌های قبل از تصویب سیاست‌های کلی انتخابات، آقای پورمحمدی که دوره‌ای وزیر کشور بود و بعد به وزارت دادگستری رسید، با دیدن نواقص و مشکلات و اشرافی که نسبت به موضوع انتخابات پیدا کرده بود، گزارشی برای مقام معظم رهبری تهیه کرد و بنابر آن رسیدگی به چگونگی انتخابات و تدوین سیاست‌های کلی آن، طبق نظر مقام معظم رهبری در دستور کار مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گرفت.
وی افزود: بنابراین مجمع، سال‌های 94 و 95 را مصروف انجام این کار با همکاری وزیرکشور و کارشناسان وزارت کشور و سایر متخصصین کرد. این پیشنهاد تدوین شد و تصویب آن مدت زمان زیادی طول نکشید و با توجه به اینکه امید می‌رفت بتواند برای انتخابات بعدی موثر واقع شود، اما این‌طور نشد و انتخابات 96 نیز بدون در نظر گرفتن این طرح برگزار شد. انتخابات از ابتدای انقلاب تاکنون با اضافه شدن موارد تازه در هر دوره تبدیل به موضوعی چهل تکه شده که اشکالاتش بیشتر از منافع آن است.
استانی شدن انتخابات تاکنون سه بار در شورای نگهبان رد شده است
میرسلیم ادامه داد: موضوع استانی‌شدن انتخابات تاکنون سه بار در مجلس مطرح شده که شورای نگهبان به دلیل تعارض آشکارش با قانون اساسی، آن را رد کرده و اصلاً رئیس مجلس نباید آن را به عنوان یک طرح می‌پذیرفت، منتها از آنجا که خود وی نیز تمایل به چنین کاری داشته، آن را به عنوان یک طرح پذیرفته است. علاوه بر آن، هنگامی که ما در مجمع سیاست‌های کلی انتخابات را تدوین می‌کردیم، آقای لاریجانی و برخی نمایندگان به صحن مجمع آمدند و موضوع استانی شدن انتخابات را مطرح کردند و در آنجا بحث‌های کارشناسی انجام گرفت و استانی شدن انتخابات رد شد، ولی باز این طرح در مجلس مطرح و تبدیل به وسیله‌ای شده که اصلاحیه‌ای در قانون پدید بیاید.
وی ادامه داد: در این فاصله، متوجه شدیم که پیش‌نویس قانونی در قالب یک لایحه، با همکاری شورای نگهبان و دولت متشکل از 200 ماده نوشته شده که به محض تکمیل توسط دولت به مجلس فرستاده می‌شود. در حالی که قانون استانی شدن انتخابات نیز به عنوان یک طرح در مجلس مطرح شده است. از نظر محتوایی، می‌دانیم که در قانون اساسی تعیین سرنوشت جمهوری اسلامی به عهده خود مردم سپرده شده و به عنوان یک حق الهی مطرح می‌شود. نحوه اعمال این حق نیز با شیوه‌هایی که قانون تعیین کرده جز در یک مورد که از طریق همه پرسی مشخص می‌شود، به طور ویژه به صورت نمایندگی تعیین شده است.
قانون اساسی ما اهتمام زیادی برای مشارکت مردم در اداره امور کشور داشته است
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: باید توجه کنیم که قانون اساسی ما اهتمام زیادی برای مشارکت مردم در اداره امور کشور داشته است. لذا این موضوع تنها نباید در حد یک شعار باقی بماند، بلکه باید بتواند آن طور که حق است عملیاتی شود. اگر انتخابات و مجالس به نحو صوری برگزار شوند و مباحث نیز چنین جنبه‌یی داشته باشند، دیگر به معنای تعیین سرنوشت نبوده و به نوعی بازی کردن تعبیر خواهد شد.
وی افزود: اساس کار به همین نکته‌ای بازمی‌گردد که در قانون اساسی آمده و تعیین سرنوشت را بر عهده مردم می‌گذارد. از مهمترین قوانین ما، قانون انتخابات و از مهمترین سیاست‌های کلی ما نیز، سیاست‌های کلی مربوط به انتخابات است. شاید این مسأله مانند بسیاری از مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دیگر برای مردم شور و هیجان نیافریند، اما با نگاهی عمیق‌تر متوجه خواهیم شد که اغلب مسائلی که وجود دارد به انتخاب نمایندگان برای تصمیم گیری در مورد سرنوشت کشور برمی‌گردد.
حوزه انتخابی باید تعریف شود
میرسلیم ادامه داد: وقتی حرف از تعیین نماینده می‌زنیم، بلافاصله این موضوع مطرح می‌شود که نماینده از کجا؟ یعنی حوزه انتخابی مطرح می‌شود و این سوال به وجود می‌آید که جمعی که قرار است نماینده را انتخاب کند چه جمعی است؟ پس حوزه انتخابی باید تعریف شود. بنابراین چگونگی تعریف حوزه انتخابی خود نکته مهمی است. حوزه به گونه‌ای تعریف می‌شود که از هر حوزه تنها یک نماینده برای نمونه بتواند به مجلس شورای اسلامی راه پیدا کند.
وی اظهار کرد: می‌توان یک حالت دیگر را هم پیش‌بینی کرد. حالتی که مردم همانطور که برای ریاست‌جمهوری رای می‌دهند و یک نفر را انتخاب می‌کنند، به فهرستی 290 نفره برای مجلس رای دهند و کاری نداشته باشند که درون آن چه کسانی هستند و تنها به کسانی که آن را معرفی می‌کنند، کار داشته باشند. این حالت انتخابات، بیشتر شکل تشکیلاتی و حزبی پیدا می‌کند که کشور ما هنوز چنین روندی را تجربه نکرده است. هرچند که معرفی فهرست در شهرهای بزرگ نظیر تهران، اصفهان یا تبریز مطرح شده، اما در همان نیز مردم به فهرست رای نمیدادند، بلکه به افراد درون آن رای می‌دادند.
مردم می‌خواهند به کسانی که می‌شناسند، رای دهند
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در ادامه گفت: تعریف مجمع از حوزه‌های انتخاباتی در نهایت این شد که تعیین حوزه‌های انتخاباتی مجلس شورای اسلامی به شوراهای اسلامی بر مبنای جمعیت و مقتضیات اجتناب ناپذیر به گونه‌ای صورت گیرد که حداکثر عدالت انتخاباتی و همچنین شناخت مردم از نامزدها فراهم گردد. بنابراین، منتهای همتی که ما به خرج دادیم به این رسید که بگوییم که در انتخابات عدالت مطرح است، پس باید دقت کرد به مردم ظلم نشود. شناخت مطرح است و مردم می‌خواهند به کسانی که می‌شناسند، رای دهند.
وی بیان کرد: در مردم‌سالاری، مردم باید مسئولانه وارد صحنه انتخابات شوند، مسئولانه یعنی اینکه هر فرد یا خودش دارای شناخت و تحلیل باشد و بتواند تشخیص دهد یا با جمعی دیگر به این نتیجه رسیده باشد که چه افرادی مناسب‌تر هستند. باید توجه کرد که تحلیل سیاسی یک شبه به وجود نمی‌آید، اما جمعی که دور هم نشسته و منظماً نواقص و مشکلات کشور را بررسی می‌کنند و برای مسائل راهکار ارائه می‌دهند، می‌توانند پیشنهاداتی ارائه داده و مسئولیت افراد انتخابی از جمع خود را بپذیرند که توجه به چنین سازوکاری در بند9 سیاست‌های کلی انتخابات صورت گرفته است.
باید پرسید که اصلاً چه کسی می‌تواند نامزد شود؟
میرسلیم گفت: البته در ذهن ما این بود که در انتخابات‌های مجلس، در هر حوزه‌ای ضمن اینکه مردم می‌توانند آزادانه و به صورت انفرادی به برخی نامزدها رای دهند، بتوانند در برگه رای خود بنویسند که به کاندیدای حزب «الف» یا «ب» رای می‌دهند که در آن صورت دیگر اسم فردی نوشته نمی‌شود و نوشتن این عبارت به منزله رای به نماینده حزبی بوده که معرفی شده است. از این راه کارها وجود دارد، ولی تاکنون اجرا نشده است. علاوه بر حوزه‌های انتخاباتی، مسأله نامزدها نیز مهم هستند. باید پرسید که اصلاً چه کسی می‌تواند نامزد شود؟ ویژگی‌های یک نامزد انتخاباتی چیست؟
وی بیان کرد: ما در بند 10 سیاست‌های کلی انتخابات، تعیین دقیق معیارها، شاخص‌ها و شرایط عمومی و اختصاصی داوطلبان را در چارچوب قانون اساسی و با تاکید بر کارآمدی علمی، جسمی و شایستگی متناسب با مسئولیت‌های مربوطه و تعهد به اسلام، انقلاب و قانون اساسی به ویژه التزام به ولایت فقیه و سلامت اخلاقی و اقتصادی مشخص کردیم. ما در مجمع به شورای نگهبان گفتیم که تعیین این ویژگی‌ها بر عهده شماست، ولی امروز ایرادهای مختلفی می‌توانیم به هیأت‌های نظارتی بگیریم که شما در استان‌ها دارید. بنابراین، این نحوه تصمیم‌گیری که به ذوق و سلیقه افراد بازمی‌گردد، تصمیم گیری درستی نیست و باید آن را ضابطه‌مند کرد.
بعضی‌ها برای اینکه در انتخابات رای بیاورند، چلوکباب می‌دهند
میرسلیم ادامه داد: ما از شورای نگهبان خواستیم تا این ویژگی‌ها را به صورت معیارهای ضابطه‌مند در آورند تا هر فرد قبل از ثبت‌نام برای کاندیداتوری، بتواند خود را بسنجد و ببیند که شایستگی این کار را دارد یا خیر؟ از این رو، این موضوع را باید قانون‌مند کرده و از سلایق اعضای شورای نگهبان خارج کرد و اعضای این شورا باید تنها میزان رعایت ملاک‌ها را توسط افراد بسنجند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود درباره موضوع تبلیغات انتخاباتی گفت: متاسفانه بعضی‌ها برای اینکه در انتخابات رای بیاورند، خود را می‌شناسانند. بنابراین چلوکباب می‌دهند و امکانات در اختیار رای دهندگان به خود می‌گذارند. برخی از نمایندگان نیز با کیف پر از پول به حوزه‌های نمایندگی می‌روند و پول پخش می‌کنند. در صورتی که فرد باید هدفش از نمایندگی، خدمت و یاری‌رسانی به اداره کشور باشد و نباید به دنبال پرکردن کیسه خود به واسطه برخی موقعیت‌ها باشد. بی تردید این قبیل مسائل باعث انحرافات در نظام مردم سالاری می‌شود.
سیاست‌های کلی انتخابات طرح جدیدی نیست
سیداحسان قاضی زاده هاشمی نیز در این نشست تخصصی گفت: تاریخچه طرح سیاست‌های کلی انتخابات مربوط به ۴ یا ۵ دوره گذشته مجلس شورای اسلامی است و طرح جدیدی به حساب نمی‌آید که ما بخواهیم در این جلسه از آن رونمایی کنیم، اما اتفاقات و تحولات آن باید مورد ارزیابی قرار گیرد.
وی افزود: یکی از مهمترین نکته این طرح سیاست‌های ابلاغ انتخابات است که توسط مقام معظم رهبری مطرح شد که دولت و مجلس مکلف به اجرای آن هستند، ضمن اینکه لایحه انتخابات قرار بود در ادوار گذشته ارائه شود و زمانی که مجلس یک مقدار در این زمینه جدی شد دولت اعلام کرد که ظرف ۲ هفته این طرح را به مجلس ارائه می‌دهد.
باید هزینه‌های انتخاباتی مشخص شود
نماینده مجلس شورای اسلامی گفت: قانون استانی شدن به ۲ بخش فرعی و اصلی تقسیم می‌شود و تعریف جدیدی در این زمینه صورت گرفته است؛ من به این موضوع قائل هستم که قانون انتخابات جدید مجلس مانند انتخابات ریاست‌جمهوری خواهد بود که این طرح می‌تواند نظام و ساختار را دگرگون کند.
وی با بیان اینکه برخی از نمایندگان در زمان تبلیغات انتخابات غذا و هدایای گوناگون توزیع می‌کنند گفت: استانی شدن انتخابات مجلس بافت اینگونه حرکات را کاهش داده و تبلیغات و استفاده از امکانات را درست گسترش می‌دهد. به نظرم استانی شدن انتخابات طرحی ایده‌آل نیست، باید هزینه‌های انتخاباتی مشخص شود، تا بعد از انتخابات اسپانسرهای مالی به سراغ نمایندگان نروند و درخواست‌های غیر مجاز نداشته باشند تا در این میان شاهد فسادهای اقتصادی هم نباشیم.
مجلس نباید در برابر دولت حراج شود
قاضی زاده هاشمی افزود: در دوره‌های مختلف از ابتدای دوره اول متاسفانه تاکنون شاهد زوال مجلس هستیم؛ مجلس نباید در برابر دولت حراج شود و این انتخابات کنونی بیشتر منجر به تقویت عوام گرایی می‌شود. من از طرح استانی شدن حمایت مطلق نمی‌کنم، ولی این طرح می‌تواند قدمی رو به جلو برای کشور باشد که دیگر شاهد زوال مجلس شورای اسلامی با قانون قدیم نباشیم.
نماینده مردم فریمان و سرخس گفت: میانگین و مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری نسبت به انتخابات دیگر حداکثری بوده و علت استقبال این موضوع بیشتر از فضای تبلیغاتی انتخابات است که از جمله می‌توان به مناظره‌ها و شور انتخاباتی توسط مردم اشاره کرد، اینگونه موارد هم باعث استقبال بیشتر مردم از انتخابات ریاست جمهوری است.
سیدمجتبی حسینی‌پور مدرس دانشگاه دیگر سخنران این نشست نیز طی سخنانی به خلاء‌های قانون انتخابات از جمله پیشگیری از تخلفات انتخاباتی و نظارت بر عملکرد نمایندگان مجلس در طول دوره نمایندگی اشاره و خاطرنشان کرد: در اصلاح قانون انتخابات باید رویکردی اتخاذ شود تا پس از اعمال این اصلاحات دیگر شاهد تغییرات مستمر، مرحله‌ای و ناگهانی نباشیم.
