موج تازهای از مهاجرت آمریکاییهای آفریقاییتبار به کنیا در حال شکلگیری است؛ حرکتی ریشهدار که از دل نارضایتی از نژادپرستی ساختاری در ایالات متحده و اشتیاق برای بازگشت به ریشههای اجدادی سرچشمه میگیرد. در حالیکه در آمریکا، سیاهپوستان با تبعیض و خشونت نهادینهشده مواجهاند، بسیاری از مهاجران، کنیا را نهتنها مأمنی برای آرامش و کیفیت زندگی بهتر، بلکه بازتعریف دوبارهای از «خانه» میدانند. این پدیده، همزمان با افزایش برنامههای شهروندی در کشورهایی چون غنا، به جریانی فرهنگی–اقتصادی در سراسر قاره آفریقا تبدیل شده است.
به گزارش سرویس ترجمه و بینالملل جماران، پولیتیکو نوشت: نایروبی، کنیا — کنث هریس بیشتر روزهای زندگیاش را در آتلانتا با اشتیاق به زندگی در جایی میگذراند که رنگ پوست تیرهاش نه منشأ سوءظن، بلکه نمادی از یک میراث مشترک باشد. این فرصت دو سال پیش برای او فراهم شد، زمانی که بلیت یکطرفهای به کنیا خرید. این کهنهسرباز ۳۸ ساله، اکنون در پایتخت کشور کنیا، یعنی نایروبی، صاحب یک جامعه کوچک شده و کسبوکاری در حوزه اجاره اقامتگاه از طریق پلتفرم ایربیانبی راهاندازی کرده است. او از تماشای غروب طلایی نایروبی از تراس پشتبام لذت میبرد و در آپارتمانی شیک و خوشچیدمان واقع در محلهای لوکس، زندگی آسوده و راحتی را سپری میکند.
هریس یکی از اعضای موج فزایندهای از آمریکاییهای آفریقاییتبار است که به کنیا مهاجرت میکنند؛ با هدف پیوند با ریشههای نیاکانی خود — یا به تعبیر رایج در میان جامعه سیاهپوست، «بازگشت به خانه». مانند دهها نفر دیگر از آمریکاییهای آفریقاییتباری که در سالهای اخیر به نایروبی نقل مکان کردهاند، هریس نیز جذب آبوهوای گرمسیری کنیا و آنگونه که خود میگوید، «گرمی و مهربانی مردمی که باور دارد با آنان تاریخ و فرهنگی مشترک دارد» شده است.
او میگوید: «همیشه روحیه ماجراجویی داشتهام، بهویژه از زمانی که به ارتش پیوستم و به کشورهای مختلف سفر کردم. حالا نیز از این فرصت استفاده کردهام تا مکانهای جدیدی را تجربه کنم. همین امر باعث شد بتوانم خانهای دور از خانه بسازم، و امروز کنیا، خانه جدید من است.» هریس همچنین میافزاید که برخی دوستانش نیز با او تماس گرفتهاند تا درباره مهاجرت از ایالات متحده برای دستیابی به «آرامش روانی» مشورت کنند.
در همین حال، شماری دیگر از آمریکاییهای آفریقاییتبار که همچون او به کنیا «بازگشتهاند»، در نایروبی کسبوکارهایی موفق راهاندازی کردهاند؛ از جمله آژانسهای مسافرتی، رستورانها و مزارع کشاورزی. بسیاری از آمریکاییهای آفریقاییتبار که به دنبال زندگی بهتری در خارج از ایالات متحده بودهاند یا در حال بررسی چنین تصمیمی هستند، میگویند دولت دونالد ترامپ و برخورد آن با برنامههای تنوعمحور، عامل اصلی این تصمیم نبوده است. در واقع، بیشتر آنها میگویند مدتهاست به فکر مهاجرت افتادهاند، اما شرایط سیاسی فعلی در آمریکا باعث شده زودتر از آنچه برنامهریزی کرده بودند، تصمیم خود را عملی کنند.
کنث هریس میگوید: «نمیتوانم بگویم دولت آمریکا دلیل اصلی کسانی است که میشناسم و قصد ترک آمریکا را دارند. برخی از آنها صرفاً به دنبال کیفیت زندگی بهتر هستند.»
آستن هولمن، یوتیوبر آمریکایی که نزدیک به یک دهه در کشورهای مختلف زندگی کرده، میگوید نه ماه پیش کنیا را بهعنوان مقصد اقامت برگزیده، چراکه مردم آنجا «شبیه من هستند». او توضیح میدهد: «کنیا مانند سفر به اروپا یا برخی کشورهای آمریکای لاتین نیست که در آنها افراد سیاهپوست کمی وجود دارند.»
هولمن که اغلب سبک زندگی روزمرهاش را به تصویر میکشد، میگوید احساس میکند ساختار اجتماعی آمریکا «از هم گسیخته» است. در مقابل، در کنیا حس پذیرش اجتماعی دارد. او به تجربهای اشاره میکند که خودرو تاکسیاش متوقف شده بود و تنها در عرض پنج دقیقه، رهگذری ناشناس برای کمک آمد.
او میگوید: «همان لحظه فهمیدم که در جای درستی قرار گرفتهام.»
در همین حال، برخی دیگر از کشورهای آفریقایی نیز توانستهاند شمار بیشتری از آمریکاییهای آفریقاییتبار را جذب کنند. برای مثال، کشور غنا در سال ۲۰۱۹ با راهاندازی برنامهای با عنوان «سال بازگشت»، تلاش کرد تا دیاسپورای سیاهپوست را به خود جذب کند. بر اساس اعلام دولت این کشور، سال گذشته در مراسمی رسمی تابعیت ۵۲۴ نفر، عمدتاً آمریکاییهای آفریقاییتبار، اعطا شد.
کسبوکارهایی مانند شرکت «Adilah Relocation Services» که در حوزه تسهیل مهاجرت آمریکاییهای آفریقاییتبار به کنیا فعالیت میکنند، با افزایش چشمگیر تقاضا مواجه شدهاند.مؤسس این شرکت، ادیله محمد، تنها چهار روز پس از مراسم خاکسپاری مادرش، برای یافتن آرامش روانی به کنیا مهاجرت کرد.
او میگوید: «صلح و احیای درونیای که در کنیا تجربه کردم، باعث شد در اینجا بمانم — و حالا برای دیگرانی که به دنبال همین آرامش هستند، نقش حمایتی ایفا میکنم.»
شرکت او خدماتی از جمله جستوجوی خانه، خرید لوازم منزل، و هماهنگی برای افتتاح حساب بانکی و دریافت خدمات درمانی را به مشتریان ارائه میدهد.
ادیله میافزاید: «تا این لحظه، ۱۵ خانواده به کنیا آمدهاند و پنج خانواده دیگر نیز طی ۹۰ روز آینده به این کشور میرسند. حتی افرادی داریم که برای سال ۲۰۲۶ ثبتنام کردهاند، بدون تعیین تاریخ مشخص؛ فقط میدانند که قرار است اینجا زندگی کنند.»
محمد میگوید بسیاری از آمریکاییهای آفریقاییتبار، سالها و حتی دهههاست که برای مهاجرت به آفریقا برنامهریزی کردهاند.
او میگوید: «برای من، این یک جنبش است؛ حرکتی از سوی انسانهایی که خودشان تصمیم گرفتهاند مسیر زندگیشان را انتخاب کنند. آنها مجبور نشدهاند، بلکه زنجیرها را شکستهاند. وقتی میگویند که در حال بازگشت به خانه هستند، یعنی آزادی را انتخاب کردهاند — آزادی ذهنی — و همین موضوع باعث میشود احساس شعف و هیجان عمیقی داشته باشم.»
کارشناسان معتقدند این روند مهاجرت، میتواند برای اقتصادهای آفریقایی سودمند باشد؛ بهویژه از سوی افرادی که آمادگی مقابله با فساد را دارند و میتوانند بسترهای سالمی برای جذب سرمایهگذاری ایجاد کنند.
رافائل اوبونیو، کارشناس سیاستگذاری عمومی در برنامه اسکان بشر سازمان ملل (UN-Habitat)، میگوید ایالات متحده در حال از دست دادن منابع انسانی ارزشمند و همچنین روایت سنتیای است که آن را «سرزمین فرصتها و رؤیاها» معرفی میکرد.
او توضیح میدهد: «این موج مهاجرت معکوس، آن روایت را خدشهدار کرده است. در نتیجه، آمریکا بهاحتمال زیاد با پدیدههایی مانند فرار مغزها نیز روبهرو خواهد شد.»
برای محمد، یافتن حس تعلق واقعی، آرامش درونی به همراه داشته است. او میگوید: «من عاشق زندگی در اینجا هستم. بازگشت به آفریقا یک چیز است، اما پیدا کردن جایی که احساس کنی واقعاً به آن تعلق داری، چیز دیگری است.»
