هنوز آماری دقیق از میزان و وسعت آتش‌سوزی‌های اخیر منتشر نشده است و در سایه ابهام و شفافیت، همچنان در پس پرده صحبت‌ها از «آتش‌سوزی»های سریالی و وجود قصد و نیتی به خصوص در این وقایع به گوش می‌رسد.
به گزارش جماران، روزنامه اعتماد در شماره‌ی امروز خود نوشت: آتش حالا به منطقه شکار ممنوع «بدیل» رسیده است، جایی که تنها با خاییز سوخته به اندازه یک رود فاصله دارد: رود مارون. پنجشنبه عصر، کشاورزانی که حوالی منطقه شکار ممنوع «بدیل» مشغول فعالیت بودند، شاهد همان صحنه‌هایی بودند که یک ماه پیش در خاییز می‌دیدند. «بدیل» در منطقه تنگ «پینه‌دون» و «چهارتنگون» زیستگاه پلنگ ایرانی است و سابقا تصاویری از گربه‌سانان دیگر مثل کاراکال یا کله‌بز، کفتار، تیهو و کبک است.
«محمد داس‌مه»، حقوقدان و فعال محیط‌زیستی به «اعتماد» می‌گوید که داستان این آتش‌سوزی اما نتیجه‌ای متفاوت از آتش خاییز داشت، خاییز نیز می‌توانست مثل «بدیل» به سرعت اطفا شود و خسارات و تلفات کمتری به جای بگذارد، اما تجربه خاییز لااقل هیات کوهنوردان بهبان را باتجربه‌تر کرده بود و آنها طی این آتش‌سوزی توانسته بودند خود را مجهز به دمنده و آتش‌کوب کنند. با اطلاع کشاورزان، تیمی متشکل از هیات کوهنوردان، اداره محیط‌زیست بهبان، اداره منابع طبیعی و سرپرست منطقه حفاظت شده خاییز و روستاییان نزدیک منطقه بالنگستان به منطقه اعزام شدند و به گفته این فعال محیط‌زیستی، بعد از چند ساعت توانستند آتش این منطقه را فروبنشانند، اتفاقی که شاید می‌توانست در خاییز بوشهر، خاییز کهگیلویه‌و‌بویراحمد حتی جنگل‌های پاوه رخ بدهد.
حالا بیش از یک ماه از وقوع آتش‌سوزی‌های متعدد در جنگل‌های کشور، مخصوصا در مناطق مختلفی از زاگرس می‌گذرد، علی ربیعی، سخنگوی دولت پیش از این در گفت‌وگوی خبری خود اعلام کرده است که از آتش‌سوزی‌های اخیر، 103 مورد آگاهانه یا سهل‌انگارانه بوده است و 150 مظنون در این رابطه تحت سوال و جواب قرار گرفته‌اند. حالا بیش از 20 روز از این جلسه سخنگوی دولت می‌گذرد، تاکنون آمار نهایی عاملان آتش‌سوزی‌های عمدی، میزان خسارات و وسع جنگل‌ها و مراتعی که سوخته‌اند، منتشر نشده است.
بر اساس آمار مرکز آمار و سازمان جنگل‌ها و مراتع ایران، در هفت سال اخیر حدود ۱۱ هزار فقره آتش‌سوزی در عرصه‌های جنگلی و مرتعی ایران به ثبت رسیده که در نتیجه بیش از ۱۲۵ هزار هکتار جنگل و مرتع از بین رفته است. سال ۹۲ تنها در یک فقره آتش‌سوزی در پارک ملی گلستان، 2هزار هکتار جنگل و مرتع مشجر نابود شد، سال ۹۳ هم بیش از هزار و 400 هکتار از جنگل‌های این پارک ملی در آتش سوخت. سال ۹۷، سه هزار و ۹۷۶ هکتار مرتع و جنگل در آتش سوخت و سال گذشته هم هزار و 297 فقره آتش‌سوزی مهم رخ داد که سه هزار و ۹۰۵ هکتار مرتع و جنگل را به خاکستر تبدیل کرد. با این حال هنوز آماری دقیق از میزان و وسعت آتش‌سوزی‌های اخیر منتشر نشده است و در سایه ابهام و شفافیت، همچنان در پس پرده صحبت‌ها از «آتش‌سوزی»های سریالی و وجود قصد و نیتی به خصوص در این وقایع به گوش می‌رسد.
عمد یا غیرعمد؟
«بیش از 95 درصد آتش‌سوزی‌ها با علت عوامل انسانی بوده است.» علی بالی، معاون دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت از محیط‌زیست نیز در آخرین روزهای خرداد ماه وقتی در مقابل خبرنگار «خبرآنلاین» می‌نشیند، «آتش‌سوزی را موضوع تازه‌ای در ایران و جهان نمی‌داند» و تاکید می‌کند که بخش عمده دخالت‌های انسانی در قاموس سهل‌انگاری وقوع می‌یابد، با این حال او نیز معترف است که 10درصد از آتش‌سوزی‌ها عمدی هستند، خاصه آنکه به گفته «رضا هراتی»، رییس گروه برنامه‌ریزی و تجهیزات پشتیبانی مناطق این سازمان، در سال جاری، در پارک‌های ملی، مناطق حفاظت شده و تمام مناطق تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها، منابع طبیعی و شهرداری‌ها، از نخستین روز فروردین سال 1399 تا 16 خرداد، 23 مورد آتش‌سوزی در مناطق تحت مدیریت این سازمان‌ها رخ داده است.
به گفته هراتی، در سه ماهه نخست سال جاری تنها در مناطق حفاظت شده هزار و 230 هکتار عرصه آتش گرفته، این در حالی است که در پنج ماه نخست سال گذشته این رقم هزار و 530 هکتار بود. با این حال افزایش چشمگیر این آتش‌سوزی‌ها در کلام هر دو مسوول سازمان حفاظت از محیط‌زیست ریشه در یک امر دارد: بارش‌های فراوان در سال‌های گذشته و تغییرات اقلیمی.
از اوایل خرداد ماه تاکنون، هراز چندگاهی اما خبر دستگیری «عاملان آتش‌سوزی» از خبرگزاری‌های مختلف منتشر می‌شود. 29 خرداد، فرمانده انتظامی شهرستان مسجدسلیمان از دستگیری 5 نفر در ارتباط با آتش‌سوزی مراتع این شهرستان اطلاع داد.
15 خرداد، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست کهگیلویه و بویراحمد ورود دادستان عمومی انقلاب شهر بهبان به آتش‌سوزی خاییز را مطرح کرد و از بازداشت دو نفر عامل آتش‌سوزی خبر داد.
21 خرداد، رییس پلیس پایتخت گفت که بیش از 90 درصد آتش‌سوزی‌های به وقوع پیوسته در تهران غیرعمدی بوده است، اما 5 نفر مظنون به ایجاد آتش‌سوزی عمدی شناسایی، دستگیر و تحویل دستگاه قضایی شده‌اند. چهار روز بعد، سردار حمید هداوند، جانشین رییس پلیس پایتخت از دستگیری 60 نفر در تهران به اتهام دست داشتن در آتش‌سوزی‌های اخیر خبر داد و افزود: « عمدی بودن فعل آنها به دلیل غرض‌ورزی و اهداف خرابکارانه نبوده است.»
چقدر سوخت؟
تعارض اعداد، تعارض گفته‌ها و تعارض منافع در نحوه واکنش‌ها و جهت‌گیری‌ها در آتش‌سوزی‌های اخیر جنگل‌های زاگرس مشهود بود. حالا که پنج نفر از نیروهای مردمی هنگام اطفای حریق آتش‌های زاگرس جان باخته‌اند، در آخرین واکنش، مدیرکل دفتر مهندسی و مطالعات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری اطلاعات اخیر منتشر شده در مورد آتش‌سوزی در 40 هزار هکتار از اراضی جنگلی و مرتعی کشور در یک ماه اخیر را رد کرده و به «ایسنا» گفته است که این اطلاعات «خام» هستند و به‌طور قطع آمار منتشر شده از سوی سازمان فضایی درباره آتش‌سوزی جنگل‌ها و مراتع در کشور «کلی» است.
گرچه «رضا بیانی» در این گفت‌وگو اشاره‌ای به آخرین آمار رسمی وسعت آتش‌سوزی نکرده است، ولی با استناد به اینکه سال گذشته در مجموع 3 هزار هکتار از اراضی جنگلی آتش گرفته، گفته است که «با توجه به این آمار، نمی‌توان ادعا کرد که 40 هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع کشور طی یک ماه سوخته‌اند.» این در حالی است که به گزارش سازمان فضایی ایران، در روز 19 خرداد سال جاری، مراتع و جنگل‌های «حسین‌آباد» از توابع شهرستان فراشبند استان فارس با مساحتی بالغ بر 2 هزار و 696 هکتار دچار آتش‌سوزی شده‌اند. این سازمان گزارش می‌دهد که «مساحت محدوده حریق در تاریخ 14 خرداد 310 هکتار برآورد شد و همان‌طور که انتظار می‌رفت با عدم اطفای زودهنگام و سریع، میزان قابل توجهی بر سطح سوخته افزوده شده است.»
به گزارش سازمان فضایی، آتش‌سوزی در محدوده شهر دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد و در ارتفاعات خاییز در تاریخ 12 خرداد 1399 نیز حدود 4 هزار و 95 هکتار تخمین زده می‌شود، این رقم درمجموع هزار و 600 هکتار از نواحی جنگلی زاگرس در این منطقه است.
این در حالی است که در همان تاریخ، «عزیز فعلی»، مدیرکل منابع طبیعی استاندار کهگیلویه و بویراحمد به «ایلنا» گفته بود که در آتش‌سوزی خاییز کهگیلویه و بویراحمد بیش از 100 هکتار از جنگل‌های این منطقه دچار آتش‌سوزی شده است که 40 هکتار از این آتش‌سوزی جدی است. خاییز بوشهر نیز از این آمار متفاوت جان سالم به در نبرد، سه‌شنبه، 6 خرداد 1399، فرماندار شهرستان تنگستان برآورد اولیه خسارت آتش‌سوزی در خاییز بوشهر را حدود 100 هکتار برآورد کرد، با این حال و در همان روز، غلامرضا منتظری، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر با استناد به نقشه‌های ماهواره‌ای و پایش محیطی، خسارات آتش‌سوزی را در سطح 450 هکتاری از مراتع عنوان کرد و گفت: « حدود ۶۰ هکتار از آن مراتع مشجر و گونه‌هایی مانند بادام، بنه، کلخُنگ، انجیر کوهی و ۴۸۰ هکتار مابقی گونه‌های مرتعی بوده است.»
به‌‌رغم تمام اعداد متناقض، به استناد به توضیحات «عیسی کلانتری»، رییس سازمان محیط‌زیست در تاریخ 12 خرداد که برای توضیح وضعیت آتش‌سوزی‌های خرداد ماه به نمایندگان مجلس صورت گرفته بود، از ابتدا تا نیمه خرداد ماه، 900 هکتار از مراتع جنگل‌های و منابع طبیعی کشور سوخته است. پس از ارایه توضیحات رییس سازمان حفاظت از محیط‌زیست در مجلس شورای اسلامی، تاکنون نه آماری تفکیک از وسعت و محل آتش‌سوزی‌ها و نه از عوامل دخیل و علت وقوع آنها منتشر شده است.
گفته‌های پراکنده، آمار متناقض، اصلاحیه و تکذیب‌ها در مورد آتش‌سوزی‌های اخیر زاگرس و سایر نواحی جنگل و مرتعی کشور، جز جرقه یا برای شعله‌ورکردن آتش شایعات و گمانه‌ها از احتمال وجود دست‌هایی در پشت پرده نیست.
رد اطلاعات سازمان فضایی ایران در مورد وسعت آتش‌سوزی‌های اخیر نیز چندان از بار این شایعات نمی‌کاهد، تا زمانی که گزارش دقیق وسعت، علت و آثار آتش‌سوزی منتشر نشود، همچنان این آتش‌سوزی‌ها سریالی خوانده خواهند شد و وجود علف‌های خشک بسیار در منطقه نمی‌توانند چندان نقش پررنگی در اقناع ذهن مخاطبانی داشته باشند که کمتر از یک ماه گذشته، هر روز اخبار آتش گرفتن بخش جدید از جنگل‌های زاگرس را پیگیری می‌کردند.
