باید قبول کرد که این ویروس، تغییرات چشمگیری در شیوه زندگی انسان‌ها ایجاد کرده و خواهد کرد. به نظر می‌رسد دنیا در شرایطی جدیدی قرار دارد و انسان قدرت دوراندیشی را از دست داده است. مفهوم نهادهای بین‌الملل، صلح، همبستگی، سلامت و قدرت بهم خورده و دیگر دیپلماسی مجازی هم کارساز نیست.
اینجا لحظه‌ای است تاریخی که تمام شعارهای یکطرفه انسان دوستانه دچار بحران شده‌اند و دولت‌ها به این نتیجه رسیدند که بدون مشارکت مردم، کنترل جهان عملی نخواهد بود. هوش معنوی، هوش مصنوعی، هوش اجتماعی و هوش فرهنگی انسان جنبه عملیاتی پیدا کرده و یک ویروس چرب کوچک تمام حساب و کتاب زندگی انسان را مختل کرده است.
اما انسان، موجودی هوشمند و دارای قوه عقل و اختیار است.امروز انسان جدید به قدری هوشمند بوده که همزمان شهروند، کارمند، همکار، مخاطب، کاربر، مدیر و نت وند است و از میان همه نقش های فعالانه‌اش می‌تواند زندگی خود و اطرافیانش را تحت تاثیر قرار دهد.
باید پذیرفت امروز ، سبک زندگی بیشتر فرزندان بشر تغییر کرده است و همه اینها نتیجه عملکرد این ویروس چرب و کوچک بنام کروناست به هرحال بحران‌های ناشی از شیوع کرونا متنوع و زیاد بوده که برای مقابله با آن باید چاره ای اندیشید.
بحران‌های فرهنگی و راه کارهای آن
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان در این زمینه می‌گوید افسردگی به دلیل عدم حضور فیزیکی برای خرید و مبادلات روزمره با اعمال محدودیت‌های فاصله فیزیکی، یکی از بحران های فرهنگی ناشی از ویروس کرونا در این روزهاست که ایجاد تنوع برای خرید در فضای مجازی می‌تواند این افسردگی را کاهش دهد.
فائزه تقی پور از تغییر در سبد مصرف کالاهای فرهنگی برای کاربران در این دوران کرونایی خبر می‌دهد و جایگزینی کالاهای مصرفی متناسب با سلامت فرهنگی و روحی کاربران را برای زمان حاضر و دوران پساکرونا ضروری می‌داند.
وی ترویج پیامهای نشاط‌آور بر مبنای سبک "زندگی دوباره" را راه حلی برای غلبه بر احساس به اتمام رسیدن و ناتمام ماندن اصلاحات فرهنگی می‌داند که در هفته‌های گذشته، شاهد تقویت این حس بین مردم بوده ایم و در صورت استمرار این حس جامعه دچار افسردگی مزمن می‌شود.
وی ادامه داد: با برخی اقدامات ساده می‌توان برخی از آثار مخرب فرهنگی ویروس کرونا را به حداقل رساند به عنوان مثال با استفاده از واژه حفظ فاصله فیزیکی به جای فاصله اجتماعی می‌توان از تبدیل به فرهنگ شدن قانون حفظ فاصله اجتماعی و تحدید شکل‌گیری روابط اجتماعی ناسازگار جلوگیری کرد.
تقی پور شکل‌گیری بحران معنا و مفهوم زندگی بر مبنای اخبار بد شبکه‌های اجتماعی را در روزهای اخیر از چالشهای مهم فرهنگی برشمرد و راهکار مقابله با آن را ارائه الگو و توجه به ترسیم مجدد مفهوم زندگی مبتنی بر جستجوی معنا دانست.
وی نقش عادت در شکل‌گیری سبک زندگی جدید را از جمله مسائلی دانست که در نا انطباقی مردم با شرایط پیش آمده موثر بوده است و راهکار مقابله با آن را ایجاد و خلق عادت‌های جدید بر مبنای سبک زندگی مجازی محور دانست.
این استاد دانشگاه آزاد اسلامی تجربه زندگی در زمان حال و عدم اطمینان نسبت به تجربه زندگی در آینده را عاملی برای غلبه بر حس " زندگی برای عبور از بحران و رسیدن به آرامش " برشمرد.
وی از دست دادن انگیزه برای ادامه زندگی در قشرجوان را از جمله مواردی دانست که ویروس جدید کرونا کووید-19 به آن دامن زده است و به طور قطع اشاعه و تشویق فرهنگ خروج از بی‌تفاوتی اجتماعی می‌تواند در کاهش پیامدهای آن موثر باشد.
تقی پور به اهمیت اطلاع‌رسانی دقیق و کارشناسانه تاکید کرد و ادامه داد به عنوان مثال در هفته‌های گذشته شاهد برگزاری جشن‌های مجازی و ارسال تصاویر از مصرف الکل و تنقلات برای کاربران در شبکه‌های مجازی بودیم که اطلاع‌رسانی دقیق و کارشناسانه درباره عوارض مصرف مواد مخدر و الکل می تواندراهکاری برای مقابله با این چالش فرهنگی باشد.
وی به بی نظمی در ساعت‌های خواب و بیداری و استفاده دایم از تلفن همراه در این هفته توسط بسیاری از مردم اشاره و توصیه کرد هماهنگی در ساعت خواب و بیداری بین اعضا خانواده بوجود بیاید تا تبعات این تغییر سبک زندگی کاهش یابد.
بحران آموزش و راه کارهای آن
فعال رسانه‌ای و مدرس دانشگاه یکی از مهمترین چالشهای حوزه آموزش در دوران کرونا را " چه کسی آموزش دهد؟ " بر شمرد و ادامه داد: مهمترین اقدامی که متولیان امر در این خصوص می‌توانند انجام دهند کمک به کاربران برای اینکه چگونه یاد بگیرند و تشخیص اینکه چه چیزی در شبکه‌های مجازی ارزش یادگیری دارد، می‌باشد.
امیررضا ابراهیمی گفت :در هفته‌های اخیر شاهد مقاومت بخش بزرگی از کاربران در برابر آموزش‌های رسمی آنلاین بوده‌ایم که بهره‌گیری از ظرفیت‌های آموزش مجازی، آموزش هوشمند و کلاس آنلاین در پساکرونا با هدف حفظ و استفاده از امکانات آنلاین را به ما گوشزد می‌کند.
عضو خوشه پردازش سیگنال و اینترنت اشیا دانشگاه اصفهان ادامه داد اختصاص بخشی از آموزش‌ها به شکل آنلاین و توجه ویژه به سیستم‌های آموزش هوشمند در دوران پساکرونا می‌تواند مشکلات در زمینه مشارکت و حضور کم در برنامه‌های آنلاین آموزشی را کمرنگ کند.
وی امکان دسترسی به اینترنت رایگان و پرسرعت برای کاربران و برنامه‌ریزی به منظور استفاده رایگان و همیشگی از اینترنت برای استادان و دانشجویان را از جمله بسترهای زمینه‌ساز برای کاهش بحران آموزش در دوران کرونایی و یا دوران مشابه آن دانست.
وی به لزوم قراردادن اصول آموزش مبتنی بر فضای مجازی برای تربیت معلمان اشاره و آن را راهکار چالش عدم آماده‌سازی معلمان با شیوه‌های آموزش آنلاین و نوین ذکر کرد.
وی اظهارداشت: با توجه به شرایط پیش آمده والدین باید زمینه آرامش و آسایش فرزندان را فراهم کنند تا دچار افسردگی نشوند تا بتوانند در زمینه آموزش عملکرد خوبی داشته باشند و خانواده‌ها می توانند با گفت و گو، امید روزهای بهتر را به یکدیگر بدهند.
وی ادامه داد: همه استادان روانشناسی بر این نکته که عواطف بر فراگیری تأثیر می‌گذارد، تاکید دارند، این اثر می‌تواند نقش تشویقی یا تسریعی مثبت یا منفی در یادگیری باشد؛ احساسات منفی، یادگیری را مختل می‌سازد و احساسات مثبت می‌تواند به فرآیند یادگیری کمک کند. در این دوران نیز سیستم آموزشی باید بدنبال افزایش احساسات مثبت برای فراگیران باشد.
بحران رسانه‌ای و راه کارهای آن
ابراهیمی با بیان این نکته که در هفته‌های اخیر شاهد تولید بسیار کم و بازنشر کمتر اخبار علمی و مترقی در زمینه‌های علوم ،ادبیات، تاریخ شناسی، جامعه شناسی و باستان شناسی بودیم ، راه کار مقابله با آن را ارتقا احساس امنیت علمی، فرهنگی در جامعه با تقویت جایگاه و آموزش رشته‌هایی از جمله ریاضیات، ادبیات، تاریخ، جامعه شناسی و باستان شناسی برشمرد.
ابراهیمی تصریح کرد که در دوران کرونا شاهد بحران مصرف‌گرایی کمیت گرا در محصولات و پیامهای فرهنگی بودیم که ترویج هر چه بیشتر رویکرد مصرف‌گرایی کیفیت گرا در شبکه‌های اجتماعی را می‌طلبد.
وی تاکیدکرد که رسانه‌ها نباید مکان‌ها و قومیت‌های خاصی را به این بیماری نسبت دهند و به طور مثال این ویروس را یک "ویروس ووهان" ، "ویروس چینی" یا "ویروس آسیایی نامگذاری کنند یا تاکید بر آغاز شیوع این ویروس از شهر یا شهرهای خاصی در ایران داشته باشند.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: رسانه‌ها باید مثبت صحبت کنند و بر تأثیر اقدامات پیشگیری و درمانی تأکید داشته باشند و باید توجه داشت برای بیشتر مردم این یک بیماری است که می‌توانند بر آن غلبه کنند و اقدامات ساده‌ای وجود دارد که همه ما می‌توانیم برای حفظ سلامتی خود ، عزیزانمان و آسیب پذیرترین افراد جامعه خودمان انجام دهیم.
ابرهیمی افزود: رسانه‌ها نباید به پیام های منفی یا تهدیدآمیز توجه کنند و بر آنها متمرکز شوند و به جای آن باید بر تأثیر اتخاذ تدابیر محافظتی برای جلوگیری از ابتلا به ویروس کرونا و همچنین غربالگری اولیه، آزمایش و درمان تأکید کنند.
وی افزود: در این دوران شاهد وسواس شدید فیزیکی وفکری براساس پیامهای رسانه های غیر رسمی بوده ایم که تعدیل و رعایت اصول سواد رسانه ای را ایجاب می کند.
بحران خانواده‌ها و راه کار آن
پزشک متخصص مغز و اعصاب در این پیوند به ایرنا اصفهان گفت: در این شرایط که مردم برای در امان ماندن از بیماری کرونا باید بیشتر در خانه‌ها بمانند به دلیل پایین بودن تاب‌آوری اجتماعی بعضی از خانواده‌ها دچار مشکلات عصبی و بعضا روانی می‌شوند.
مرضیه رحیمی تاکید کرد: باید از نظر اجتماعی و فرهنگی برای دوران پساکرونا آمادگی داشته باشیم و همه فعالان پزشکی، فرهنگی و اجتماعی باید برای کاهش آسیب‌های اجتماعی این دوران راهکارهای عملی و قابل اجرا ارائه کنند.
وی به افزایش اختلافات و ناملایمات در روابط زناشویی در دوران قرنطینه و بر لزوم برگزاری برنامه‌های مشاوره محور در رسانه‌ها برای مقابله با این رفتارها اشاره کرد.
وی افزود : در این راستا افزایش مراکز مشاوره در فضای مجازی، اطلاع رسانی و توجه به مسائل عاطفی خانواده‌ها باید در دستور کارگروه‌های مشاوره قرار بگیرد ضمن آنکه درمان‌های دارویی برای کاهش افسردگی زیر نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب و یا روانپزشک نیز توصیه می‌شود.
رحیمی با اشاره به شرایط نامساعد روحی بازماندگان اموات بیماران کرونایی، یادآور شد: این افراد با توجه به شرایط سخت تنهایی و غربت در زمان تدفین اموات خود ممکن است دچار افسردگی و مشکلات روحی شوند که این مساله نیاز به بررسی و آسیب شناسی دارد و در صورت مشاهده علایم افسردگی باید سریع به درمان آن زیر نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب و یا روانپزشک اقدام کنند.
وی اکتفا به مراسم عزاداری مجازی و شکل‌گیری "سوگ ناتمام" دربین خانواده‌های عزادار بیماران کرونایی را مشکل این خانواده‌ها برشمرد و تسلیت‌گویی رسانه‌های محلی به خانواده‌های عزادار، اطلاع رسانی و ارائه الگو جهت برگزاری مراسم عزاداری ساده را از جمله راهکارهای مقابله با "سوگ ناتمام" دانست.
این پزشک اصفهانی بی ارتباطی خانواده‌های عزادار با افرادی که تجربه شبیه خودشان را داشته‌اند را عاملی برای تشدید افسردگی این گروه برشمرد و راه‌اندازی گروه‌هایی در شبکه‌های اجتماعی برای حضور اعضای خانواده‌های متوفی را قدم مثبتی برای کاهش افسردگی برشمرد.
وی ارجحیت به برقراری ارتباط صرف در شبکه‌های اجتماعی و شکل‌گیری و عادت به خانواده‌های مجازی از پیامدهای مخرب فرهنگی در دوران کرونا برشمرد و راهکار مقابله با آن را ارائه الگوی مدیریت خانواده ایرانی – اسلامی دانست.
رحیمی بحران مذهبی و بی‌انگیزگی نسبت به روحیه توسل جویی در خانواده ایرانی را از پپامدهای کرونا دانست و تاکید کرد برنامه‌ریزی دقیق جهت تقویت هوش معنوی می‌تواند در کاهش این بحران موثر باشد.
وی به ترس از قحطی، رکود اقتصادی و اثرات ناامنی اقتصادی در خانواده ها اشاره کرد و گفت: توجه به تقویت نقش محوری زنان در مدیریت بحران‌های طولانی مدت در این دوران می‌تواند بسیاری از این چالش‌ها را کم اثر کند.
وی عدم رغبت به برقراری ارتباط انسانی در درون خانواده و تمایل به زندگی فردی را عاملی برای بروز افسردگی و تنهایی دانست و این 2 مورد را از مشکلات مهم این روزهای کرونایی برشمرد که برای غلبه بر آنها حس عادت به داشتن روابط از راه دور(مجازی) باوالدین و سالمندان و ارایه الگوی زندگی موفق در خانواده‌های اصیل ایرانی می‌تواند راهگشا باشد و به احیا و بازسازی مفهوم صله رحم در دوران حاضر منجر شود.
پزشک متخصص مغز و اعصاب تاکید کرد: شاید این بحران در آینده به افزایش تعداد خانواده‌های بدون ازدواج، تک والدی، شبکه‌ای، همراه با حیوان به جای فرزند و بدون فرزند منجر شود که آگاه‌سازی فرهنگی برای نشان دادن مضرات این سبک زندگی باید صورت پذیرد.
رحیمی تصریح کرد: یادمان باشد امروز، گذشته آینده است. پس باید بنویسیم و هرآنچه بر ما می‌گذرد را مکتوب کنیم تا با یک اپیدمی دیگر دنیا اینچنین دچار بی‌نظمی نشود. البته شاید نظم جهان آن چیزی است که الان تجربه می‌کنیم نه آنچه که به عادت در آن زندگی می‌کردیم.
برخی از اندیشمندان پیش‌بینی‌هایی را در مورد آینده وضعیت جهان در دوران پساکرونا مطرح کردند، آنان می‌گویند شیوع کرونا باعث شده تا بشر مجبور شود سبک زندگی‌اش را تغییر دهد و به دنبال روش‌های خلاقانه باشد، آنچه مسلم است بشر و نهادهای مختلف در آینده انعطاف‌پذیری بیشتری در دوران پساکرونا با توجه به تجربه شیوع این ویروس خواهند داشت.
به تاکید آنان شیوع کرونا در جهان ممکن است موجب ایجاد چالشهای جدی گسترده برای بشر شده باشد اما انسان‌ها باید از این فرصت استفاده کنند تا مسیر و سبک زندگی‌شان را تغییر دهند و به دنبال راه‌حل‌های ابتکاری و توسعه روش‌های مختلف نظیر کاربرد سیستم‌های دیجیتالی، خریدهای اینترنتی، وابستگی به رُبات‌ها برای برآورده کردن نیازهای خود باشند. از این دوران باید درس گرفت تا جهان به مکانی امن‌تر و بهتر تبدیل شود.
تاکنون بیش از ۷۶ هزار نفر در کشور بطور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده‌اند و تعداد جان باختگان کرونا در کشور به بیش از چهار هزار و ۷۰۰ نفر رسیده است. این ویروس از کشور چین به دیگر کشورهای جهان سرایت کرد و ساختار از جمله اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جوامع را تحت‌الشعاع قرار داده است.
