به گزارش جماران، در منظومه فکری معمار کبیر انقلاب اسلامی، اقلیتهای دینی همانند سایر افراد از حقوق و احترام کامل برخوردار بوده و جزو ملت و اهل مملکت ایران به شمار م یآیند! از همان روزهای نخست پیروزی انقلاب اسلامی، در دیدار ارامنه و مسیحیان با امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی بر احترام به قلیتهای دینی تاکید فرمودند و برای آنان زندگی عزتمندانه، آزاد و همراه با سربلندی آرزو کردند و این سنگ بنای ترسیم رابطه انقلاب اسلامی با اقلیت های دینی گردید.
هفته نامه حریم امام در راستای پیگیری اندیش ههای حضرت امام و به مناسبت آغاز سال نو میلادی و تولد حضرت عیسی(ع) با هدف انسجام و قرابت ادیان توحیدی و اشاعه فرهنگ دوستی در میان اقلیتهای دینی و نیز با هدف معرفی و بررسی خدمات مسیحیان ایرانی به ویژه نقش ارمنیان در سالهای انقلاب و جنگ تحمیلی و سازندگی ایران اسلامی، با اسقف اعظم شورای خلیفه گری تهران و شمال کشور، کشیش، نمایندگان فعلی و سابق شهروندان ارمنی در مجلس شورای اسلامی و برخی از اعضای خانواده شهدای مسیحی به گفت و گو نشسته است.
امیدواریم در فرصتی دیگر توفیق داشته باشیم که به معرفی آیین، فرهنگ، رسوم و نقش دیگر اقلیت های دینی از جمله هموطنان آشوری، زرتشتی، کلیمی و صائبی در روند تاریخ ایران و انقلاب اسلامی بپردازیم.
جناب اسقف اعظم سیبوه سرکیسیان، خلیفه ارامنه تهران و شمال کشور با تشریح مبانی اصولی و اعتقادات مذهبی ارامنه و فعالیت‌ها و سلسله مراتب و مقامات کلیسا به همراهی و علاقه مسیحیان به حضرت امام و انقلاب اشاره کرد.
در ابتدا مهم‌ترین کتب مورد استفاده در کلیسای ارمنی را نام ببرید و بفرمایید که کتاب مقدس ارمنیان کدام است؟
مهم‌ترین کتب مورد استفادة ما عبارت‌اند از: کتاب مقدس، کتاب جاشوتس کتاب قرائت متون مقدس و کتاب دعای فغان نامه نارک.
مبنای اعتقادات کلیسا، تصمیمات شورای اورشلیم، قوانین رسولان یعنی حواریون، تصمیمات و قوانین سه شورای جهانی کلیسا و شوراهای محلی ارمنی است.
تعلیمات رسولان در کتابی به نام دیداکه جمع شده است. کتاب مقدس و سنن نیز منبع وحی هستند.
کتب سرور و ادعیه نیز برگرفته از کتاب مقدس هستند.
با توجه به اینکه بیشتر مخاطبین ما در نشریه حریم امام، علما و روحانیون حوزه‌های علمیه هستند، اگر ممکن است بهطور کلی مبانی اصولی و اعتقاد مذهبی خودتان را برای ما بیان کنید.
در شورای نخست که از آن با عنوان شورای نیقیه یاد می‌شود، اساسنامة ایمانی یا همان اعتقادنامهای صادر شد و مورد اتفاق کلیساها قرار گرفت. قسمتی از آن اساسنامة ایمانی را برای شما قرائت میکنم:
«ما ایمان داریم به یک خدا، پدر قادر مطلق، خالق آسمان و زمین و همه چیزهای دیدنی و نادیدنی، و نیز ایمان داریم به یک خداوند. عیسی مسیح، پسر یگانه خدا، به وجود آمده از پدر پیش از خلقت جهان، نور است از نور، خدای حقیقی از خدای حقیقی، به وجود آمده و نه خلق شده، همذات با پدر است. توسط او همه موجودات خلق شدند. به خاطر ما انسان‌ها و برای نجات ما، وی از آسمان نزول کرد و از روح‌القدس و مریم باکره جسم پوشید و انسان شد. مصلوب شد، رنج کشید و دفن شد. در روز سوم، از مردگان قیام کرد و به آسمان صعود نمود. وی بر دست راست پدر نشسته است و مجدداً با جلال پدر باز خواهد گشت تا زندگان و مردگان را داوری کند. ملکوت او را انتهایی نیست.
ایمان داریم به روح‌القدس که کامل است و مخلوق نیست. از طریق شریعت انبیاء و اناجیل متکلم شد بر رود اردن نازل شد. به رسولان موعظه کرد و در میان مقدسین ساکن شد. ایمان داریم همچنین به یک کلیسای رسولی و جهانی به یک تعمید، توبه کفاره و بخشایش گناهان قضاوت جاودانی ارواح و بدن‌ها برقراری ملکوت آسمان و حیات جاودانی.
ما اعتراف می‌کنیم که خداوند ما عیسی مسیح، فرزند یگانه خدا، خدای کامل و انسان کامل بوده و از یک روح ناطقه و بدن تشکیل شده است. منشأ وی پیش از خلقت جهان، از پدر به‌عنوان خدا بوده و در روزهای آخر، به خاطر ما و نجات ما، همان فرزند یگانه، به‌عنوان انسان از مریم باکره به دنیا آمد. وی به‌عنوان خدا با پدر همذات بوده و به‌عنوان انسان با ما همذات است. زیرا بین دو طبیعت الهی و انسانی وحدت و یگانگی وجود دارد. بنابراین ما به یک مسیح، به یک پسر و یک خداوند اعتراف می‌کنیم.
بر طبق این ادراک از وحدت اختلاط ناپذیر دو طبیعت، ما اعتراف می‌کنیم که باکره مقدس «مادر خدا» است؛ زیرا کلمه خدا متجسم شد و انسان شد و از زمان لقاح خود کلمه بدنی را که از مریم مقدس گرفته بود، با خود متحد کرد.
کلمه در مقام خدا قابلیت رنج کشیدن را ندارد و تأثیرناپذیر است، اما در مقام انسان و در جسم وی برای ما رنج کشید.»
موضوع اساسنامه ایمانی نیقیه همان‌طور که معلوم می‌شود تثلیث مقدس و دیگر اعتقادات می‌باشد که عبارت‌اند از اعتقاد به خدای پدر، خدای پسر و روح‌القدس، کلیسا، غسل تعمید، گناه، رستاخیز مردگان، قضاوت جاودانی، ملکوت آسمان و حیات ابدی است. با بیانی ساده‌تر اساسنامه نیقیه به دو بخش تقسیم می‌شود.
الف) اعتقاد به تثلیث مقدس که اساس و پایه دین مسیحی است.
ب) اعتقادات کلیسا و نکته‌های اساسی تعلیمات مسیح است.
در ادیان مختلف چیزی که موضوع ایمان قرار می‌گیرد مختلف است. ایمان مسیحی بر اساس پذیرش مکاشفه‌های حقیقت‌های الهی و اعتراف به آن می‌باشد با بیانی دیگر موضوع اساسی ایمان مسیحی را در اساسنامه ایمان کلیسا می‌یابیم.
در نتیجه بگوییم که کلیسا جماعت ایمان است که به ایمان اعتراف می‌کند و آن را به‌عنوان اساس وحدت کلمه خود می‌پذیرد.
کلیسا به چه معنا است و در مجموع چند نوع کلیسا در جهان مسیحیت وجود دارد و این تقسیمبندیها بر چه اساس است؟
کلیسا، به گردهمایی و اجتماع انسان‌هایی که با یکدیگر جمع شده‌اند و عقاید مذهبی مشترکی دارند، اشاره می‌کند؛ اما در اصطلاح به مکان عبادت مسیحیان اطلاق می‌شود.
الف) کلیسای شرقی که شامل کلیساهای شرق ارتدکس تک جوهری و همچنین کلیساهای ارتدکس شرق کالسدونی دوجوهری می‌باشند.
ب) کلیساهای غربی، کاتولیک و پروتستان که هر دوی آن‌ها دو جوهری هستند.
تقسیمات کلیسای ارتدکس شرق عبارت‌اند از:
کلیسای ارتدکس رسولی ارمنی، کلیسای ارتدکس قبطی مصر، کلیسای آشوری انطاکیه در دمشق که شامل کلیسای مالابار هند نیز می‌شود. کلیسای اریتره و حبشه.
کلیساهای مذکور در آئین قربان مقدس حق شراکت دارند و به کلیساهای خواهر معروف می‌باشند.
کلیساهای ارتدکس کالسدونی عبارت‌اند از:
کلیسای جهانی قسطنطنیه، پاتریاکی یونانی اسکندریه، پاتریاکی یونانی انطاکیه، پاتریاکی یونانی دمشق، پاتریاکی اورشلیم و همچنین پاتریاکی های مسکو، صربستان، اوکراین، بلغارستان، رومانی.
کلیساهای یونانی مآب عبارت‌اند از: کلیساهای یونان، قبرس و سینا. همچنین کلیساهای مستقل ارتدکس دیگری نیز وجود دارند، که عبارت‌اند از کاتولیکوست گرجستان، آلبانی، فنلاند و لهستان.
کلیساهای غربی عبارت‌اند از:
الف) کلیسای کاتولیک رومی
ب) کلیسای کاتولیک فرانسه
ج) کلیسای کاتولیک لهستان
کلیساهای دیگری نیز به آن‌ها متصل می‌شوند که از نظر سنت و مراسم کلیسائی به کلیساهای شرقی شبیه‌ترند. آن‌ها عبارت‌اند از: کلیساهای کاتولیک ارمنی، آشوری، یونان، ملکید، کلدانی، مارونیت لبنان،
د) کلیساهای پروتستان، که عبارت‌اند از کلیسای لوتری، کالوینی، پرزبیترین، جماعتی، بپتیست و دیگر کلیساهای محلی پروتستانی.
در کنار خانواده‌های بزرگ کلیسائی شرقی و غربی، دو کلیسای مستقل و منحصر به فرد دیگری نیز وجود دارند، یکی از آن‌ها در شاخه شرقی است، که کلیسای نسطوری شرقی نامیده می‌شود و چون از ابتدای تأسیسش از حمایت پادشاهان ساسانی بهره‌مند بوده است، به کلیسای ایران نیز معروف می‌باشد و دومین کلیسا در شاخه غرب قرار دارد. این کلیسا، کلیسای انگلیکن (انگلستان) است که در میان دو کلیسای کاتولیک و پروتستان قرار گرفته است. رسوماتش کاتولیکی و مرام پروتستانی دارد. این کلیسا، کلیسای ملی انگلستان بوده و دارای طرز تفکر منحصر به فردی می‌باشد.
تفاوت عمدة کلیسای رسولی با دیگر کلیساها در چه چیزی است؟
همان‌طور که قبلاً گفته شد، کلیسای رسولی ارمنی تفاوت چشمگیری با کلیساهای ارتدکس شرق غیر کالسدونی ندارد. اساسنامه این کلیساها در سه شورای جهانی کلیساها تدوین شده و اعتقاد آن‌ها بر تعلیم سیریل اسکندرانی استواراست.
کلیسای ارمنی با کلیساهای یونانی، کاتولیک و پروتستان تفاوت دارد که عبارت‌اند از:
1)کلیسای رسولی ارمنی شورای کالسدون (451) و دوم قسطنطنیه (553) سوم قسطنطنیه (681) و دوم نیقیه (787) را نمی‌پذیرد.
2) مخلوط کردن آب به شراب در هنگام مراسم عشای ربانی را نمی‌پذیرد.
3) فیلوکوئه، برخاستن روح‌القدس از پدر و هم از پسر را نمی‌پذیرد و می‌گوید روح‌القدس مانند کلمه (پسر) از خدای پدر برمی‌خیزد و یا صادر می‌شود.
4) لقای مطهر را نمی‌پذیرد (تائید شده در سال 1854 در کلیسای کاتولیک). بدین معنا که لقای نطفه مریم مقدس، از همان وهله اول بدون گناه ازلی آدم نبوده است. کلیسای رسولی ارمنی معتقد است که وجود مریم مقدس برای سکونت کلمه خدا در رحمش در زمانی که روح‌القدس بر او نازل شد، پاک شد.
5) معصومیت پاپ را که در شورای سال 1870-71 تصویب شده است، نمی‌پذیرد و بدون خطا بودن را از منزلت‌های شوراهای جهانی کلیسا می‌داند.
6) تعلیم برزخ را که در شورای سال 1439 فلورانس تصویب شد را نمی‌پذیرد. در الهیات کلیسای رسولی ارمنی، زمان انتظار وجود دارد، که ارواح منتظر روز آخر برای قضاوت الهی می‌باشند.
7) تفاوت‌های عملی در مراسم‌های کلیسایی:
به‌عنوان مثال کلیسای آشوری در هنگام آماده کردن نان مقدس طبق این گفته مسیح که می‌گوید شما نمک این جهانید، به آن نمک میامیزد. (متی 5:11).
کلیساهای ارتدکس کالسدونی در هنگام عشای ربانی به شراب، آب ولرم و اما کاتولیک‌ها آب سرد می‌آمیزند و این را بر اساس واقعه نیزه خوردن مسیح بر صلیب و خروج آب و خون از پهلوی عیسی مسیح انجام می‌دهند.
کلیساهای پروتستان اساساً با دیگر کلیساها در تفاوت‌اند. این نکات عبارت‌اند از:
1) فقط دو آئین کلیسایی، یعنی غسل تعمید و عشای ربانی را می‌پذیرند. بعضی از آن کلیساها امروزه آئین دست گذاری را نیز به‌عنوان آئین کلیسائی شناختهاند؛ اما نه مانند ما.
2) باکره ماندن مریم مقدس را نمی‌پذیرند و شفاعت قدیسین را انکار می‌نمایند. و سلسله مراتب کلیسایی ندارند
3) این تفاوت‌ها امروز باعث نمی‌شود که خانواده‌های کلیسای مسیح در حیطه محبت مسیحایی با یکدیگر همکاری نداشته باشند.
در باب سلسله مراتب و مقامهای کلیسا توضیحاتی ارائه کنید و بفرمایید که هر یک مشخصاً چه مسئولیتی را در کلیسا بر عهده دارد؟
اولین درجه در کلیسا خدمت دبیری است که به او اجازه داده می‌شود مزامیر را سرائیده و رسالات رسولان و کتب انبیا را قرائت نموده و مشعل داری، جاروکشی کلیسا را بر عهده بگیرد و همچنین در هنگام مراسم غسل تعمید، آئین دوری از شیطان و اقرار به ایمان را به‌جا آورد. سپس نیمه شماسی که به او این اجازه داده می‌شود که لباس‌های کشیش و ظرف مخصوص را آماده سازد.
شماس در هنگام سرائیدن سرود فیض‌های الهی، از امیال دنیوی دوری جسته و به واسطه رسولان مسیح و اسقفان و دست گذاری آن‌ها فیض‌های روح‌القدس را برای خدمت به میز قربان مقدس، پوشاندن لباس مراسم عشای ربانی به کشیش، سرائیدن در محراب و آماده کردن جام مقدس و مهیا نمودن نان و شراب مقدس و تجلیل جام مقدس در هنگام ورود بزرگ و قرائت انجیل را دریافت می‌نماید.
کشیش با روغن مقدس تدهین می‌شود. دست راست و پیشانی‌اش تدهین می‌شود و نام جدید روحانی دریافت می‌نماید، همان‌طور که نام‌های رسولان خود را تغییر داد، به‌عنوان مثال نام شمعون را به کیفا یا پطرس، یهودا قبئوس را به تادئوس یعنی مرد حکیم و دانا، بارتوقیمئوس را به ناتانائیل و... تغییر داد. جام مقدس به کشیش داده می‌شود تا بر میز قربان مقدس عشای ربانی را به جا آورد، غسل تعمید بدهد، نامزدی و ازدواج را تقدیس نماید، تدفین را به جا آورد، گناهان را ببخشد، بدن و خون الهی را تقدیم نماید و جلسه دعای جماعت را رهبری نماید.
کشیشان مجرد نیز وجود دارند (آبقا یا آبیلا) که مراسم دست گذاری آن‌ها همان مراسم دست گذاری کشیشان است، اما در آخر به نشانه عهد باکرگی و خدمت تجرد، وقار (کلاهی که نماد تجرد برای خدمت به خداوند است) تقدیس شده و به سر آن‌ها نهاده می‌شود.
بعد از آن فرد خادم به درجه وارداپدی نائل شده و سپس به وارداپد ارشدی می‌رسد. آن‌ها در هنگام موعظه عصای مار دو سر را حمل می‌کنند. وارداپدان ارشد در هنگام عشای ربانی ردای بنفش از دوش می‌آویزند.
ماهیت کتاب مقدس مسیحیان چیست و این کتاب چند بخش دارد و هر بخش چه موضوعاتی را مطرح می‌کند؟
کتاب مقدس، کتاب ایمان کلیسای مسیحی است. قسمت اول آن کتاب مقدس یهودیان نیز می‌باشد که به آن عهد عتیق می‌گویند. پایه‌های ایمان مسیحی و یهود را می‌توان در عهد عتیق مشاهده کرد.
کتاب مقدس مکاشفه خداوند است.
سرچشمه شناخت خداوند کتاب مقدس می‌باشد. اگر خداوند خود، خویش را به ما نمایان نمی‌ساخت، ما در موردش چیزی نمی‌دانستیم. خداوند خود را به‌عنوان اولین نور معرفی می‌نماید. با آن نور است که خداوند را می‌شناسیم. در مزامیر چنین می‌خوانیم: «زیرا که نزد تو چشمه حیات است. و در نور تو نور را خواهیم دید»(36: 9)
کتاب مقدس آن کتابی است که در مورد خداوند سخن گفته و شخصیت و هدف او را ظاهر می‌سازد. کتب مقدس نمایان کننده مشخصات سیرت خداوند بوده که عبارت‌اند از:
1) راستی، قدوسیت و عدالت او؛
2) اعمال و آفرینش و پیشدانی و از پیش مهیا کننده بودن او؛
3) کتاب مقدس داستان ارتباط خداوند و انسان می‌باشد.
کتاب مقدس رابطه آفریدگار و مخلوق را آشکار می‌سازد. این ارتباط در باغ عدن شروع می‌شود. رابطه‌ای که به علت گناه ازلی خدشه‌دار می‌شود. خداوند هر چند آدم و حوا را از باغ عدن تبعید می‌نماید، اما با محبت پدرانه‌اش نسل آدم را دنبال می‌کند و با دادن شریعت، آن‌ها را به‌سوی منجی موعود، عیسی مسیح رهنمون می‌سازد؛ به‌سوی کسی که گناه بشر را بر خود برداشته و او را به حالت اولیه بهشتی خود، به خداوارگیاش باز می‌گرداند.
کتاب مقدس، کتاب عهد خداوند است.
رابطه خدا و انسان به رابطه پدر- فرزند شبیه است. خداوند فقط با پیش دانی و از قبل مهیا کنندگی‌اش نیست که با مخلوقاتش ارتباط برقرار می‌کند، بلکه او سعی دارد با انسان رابطه برقرار کرده و او را به‌سوی نجات رهنمون سازد.
کتاب مقدس داستان نجاتی است که خداوند برای انسان مهیا می‌سازد. برنامه‌ای که خداوند برای به ثمر رساندن نجات بشر، دنبال می‌کند.
خداوند با بستن هفت عهد با انسان، فرایند نجات را برای بشر آغاز می‌کند. هفت عهد، نشانه کامل بودن عهد خداوند با انسان می‌باشد.
عهدهایی که خداوند با انسان بست، عبارت‌اند از:
الف) عهد به‌عنوان پیمان صلح (با نوح، آفرینش، 9: 8-17)
ب) عهد به‌عنوان وسیله عادل شمردگی (با ابراهیم، آفرینش 15: 9-21)
ج) عهد به‌عنوان مالکیت خدا بودن (با ابراهیم، آفرینش 17: 1-14)
د) عهد به‌عنوان توافق در عمل کردن به شریعت (با موسی، خروج 24: 3-8).
ه) عهد به‌عنوان برقراری کهانت مقدس برای کفاره گناهان (با فینحاس، اعداد 25: 10-31)
و: عهد به‌عنوان نوید سلطنت (با داوود، 2 پادشاهان (دوم سموئیل) 7: 5-16)
ز) عهد به‌عنوان هدیه نجات (با قوم خود و با ارمیا نبی، 31: 31-34)
کتاب مقدس حضور مسیح و شهادت در مورد اوست.
کتاب مقدس از ابتدا تا انتهایش دربارة عیسی مسیح روایت می‌کند.
ظاهراً این‌طور استنباط می‌شود که فقط عهد جدید در مورد مسیح صحبت می‌کند؛ اما اگر تمام صفحات عهد قدیم را نیز از پیش روی چشم بگذرانیم، در هر صفحه آن به‌صورت مستتر حضور خداوندمان عیسی مسیح را مشاهده مینماییم.
مهم‌ترین ویژگی جامعة ارامنه ایران را چه میدانید؟
ارامنه از جمله اقوام پیروان حضرت مسیح هستند و در هر کجا که زندگی می‌کنند قوانین انجیلی را به اجرا میگذراند. برای مثال پولس رسول در رسالات خود دربارة اطاعت از حکومت فتوا میدهد. در مجموع مسیحیان بر اساس اصل محبت زندگی می‌کنند. تمام قوانین کشوری و لشکری را اطاعت می‌کنند و همیشه آماده هستند تا به سرزمینی که در آن زندگی می‌کنند و متولد شده‌اند، خدمت نمایند. ارامنه همیشه پیرو حق بودهاند و سعی میکردند همیشه حق به پیروزی برسد. در جریان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی شاهد خدمات بسیار شایانی از سوی ارامنه هستیم. در خطوط مقدم جبهه و همچنین در پشت جبهه سربازان و صنعتگران ارمنی جان‌فشانی کردند و همسایگان خود را طبق سفارش حضرت عیسی مسیح محبت نمودند. چون در عهد عتیق این دستور آمده است که همسایة خود را همچون خود بنما؛ اما حضرت عیسی مسیح دستوری تازه به انسان میدهد و آن اینکه «به همدیگر محبت کنید، به همان صورت که من به شما محبت میکنم.» این نوع محبت قدری فرق دارد. این محبت احتیاج به جان‌فشانی دارد؛ یعنی فرد باید آماده باشد تا مانند عیسی مسیح از جان خودش دست بشوید و جانش را قربانی وطن، دین، همسایگان و همنوعان خود کند.
جامعة ارامنه ایران نسبت به امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری چه دیدگاهی دارند؟
ما اگر به دوران زندگانی امام خمینی نظر کنیم، میبینیم که ارتباط بسیار تنگاتنگ و نزدیکی بین ارامنه ساکن خمین و استان مرکزی با ایشان برقرار بود. وقتی امام از دوران تبعید به ایران برگشتند و انقلاب اسلامی به پیروزی رسید، جویای حال همسایگان ارمنی خودشان شدند. بنابراین ما میبینیم که ارتباط بسیار تنگاتنگ و نزدیک میان آنان برقرار بود.
امروزه نیز میبینیم که از طرف مقام معظم رهبری به خانوادة شهدای ارامنه توجه بسیاری می‌شود. در یکی از دیدارها، کتابی به نام مسیح در شب قدر از سوی ایشان به خانوادة شهدای ارامنه مرقوم شد. همین امر سند و نشانة توجه خاص مقام معظم رهبری به خانواده‌های شهدای ارامنه است.
