حجت الاسلام محمدایوب کاظمی
همواره چنین بوده است که در تاریخ فقه و فقاهت، هر از چند گاهی نقطه عطفی پدید می آمده است و فضای اجتهاد و فقاهت با جهشی نو رو به رو شده است و می توان گفت انقلابی در فروع دین شکل می گرفته است، زمان و رشد فکری انسان در این زمینه حرف اول را می زده است، همچنان که در اصل ظهور دینهای بزرگ و نزول کتابهای آسمانی نیز چنین بوده است؛ رساله های عملیه که شاخص این میدان تحولات بوده اند، مدتها مسیری یکنواخت با کم و بیش تکاپوی نه چندان جدی، اضافه شدن احوط و کم شده احتیاط و ... به کار خود ادامه داده اند، اما کم پیش آمده است که فقیهی مجاهد و شجاع بتواند مسیر یکنواخت احکام فرعی را با برداشت روشن و دقیق و مورد نیاز جامعه، عوض کند و حاق احکام به روز دین را در اختیار مردم و متشرعین قرار دهد.
بسیاری از احکام دین نیاز به بازنگری در نگاه دارند و لازم است که متشرعین را از برخی برداشتهای دست و پا گیر فقهای سلف برهانیم و با نگاهی نو و به روز شده احکام جدید دین را که کاملا دست فقهای روشن اندیش در این جهت باز است و رد فرع بر اصل می کنند، وارد زندگی مردم شود و جان تازه ای به این فضای کهنه و افسرده بدهد، مقوله احکام این چنینی زیاد است که خود مقاله ای جداگانه می طلبد؛ اما هدف از این مطلب، فتوایی بود که به تازگی از طرف یکی از مراجع بزرگوار قم که به زعم بنده همو نقطه عطف فقاهت در این زمان خواهد بود، مطرح و صادر شده است، قضیه از این قرار است که اگر کسی در ماه رمضان روزه بگیرد، اما اتفاقا یک روز یا نه مشکل و بیماری ای دارد که بشدت تشنه می شود که خطر مرگ او را تهدید می کند، اگر در اینجا ما باشیم و این قضیه چیزی نمی توانیم بگوییم الا این که خوب، آب بخورد و روزه اش را بشکند و بعد قضاء کند، چون جان آدمی بالاتر است از حکم دینی که بخواهد این چنین جانش را بگیرد؛ به دلیل این که لاضرر و لا ضرار فی الاسلام! و نیز می دانیم که خوردن کمترین چیزی باعث بر هم زدن روزه می شود، ناچار حکم به حد اقل قضای آن روزه می کنیم؛
این در زمانی است که حکمی و معیاری از معصوم نرسیده باشد، اما وقتی در چنین صحنه ای حکم معصوم(امام صادق ع) که همان حکم خدا و رسول است با سند متقن و متواتر رسیده باشد که در چنین موقعیتی فرد تشنه که جانش در خطر است، به اندازه رفع خطر مرگ فقط بنوشد و روزه اش هم درست است،(در باب کسی که روزه اش صحیح است آمده است: محمد بن یعقوب، عن أحمد بن إدریس وغیره، عن محمد بن أحمد، عن أحمد بن الحسن عن عمرو بن سعید، عن مصدق بن صدقة، عن عمار، عن أبی عبدالله (علیه السلام) فی الرجل یصیبه العطاش حتى یخاف على نفسه، قال: یشرب بقدر ما یمسک رمقه ولا یشرب حتى یروى.( الکافی 4: 117 | 6.)
ورواه الصدوق بإسناده عن عمار بن موسى (الفقیه 2: 84 | 376.)
ورواه الشیخ بإسناده عن محمد بن یعقوب(التهذیب 4: 240 | 702.)
وبإسناده عن عمار بن موسى مثله(التهذیب 4: 326 | 1011.)
این سند برای فقیه یک سند و اصل دینی می شود چون معصوم شارع است و می توان بر مبنای آن فتوا داد و این مشکل متشرعین را حل کرد و حضرت آیت الله بیات زنجانی که سالها بنده افتخار شاگردی ایشان را داشته ام و از مذاق دقیق فقهی و تیز بین ایشان خبر دارم، این فتوا را به عرصه اجتماعی آورده اند؛ باید از چنین فقیه عالیقدری تشکر کرد که حکم خدا را بر ملاحظات دیگر ترجیح داده است. این فقیه بزرگوار که هم سابقه حضور در امور اجرایی کشور در رده های بالای مسئولیتی دارد و با همه وجود مسایل اجتماعی را درک کرده است و نیز سالها حضور در دروس بزرگانی همچون امام خمینی و علامه بزرگ طباطبایی، شم فقهی ایشان را در حدی بالا برده است که می توان ایشان را همان نقطه عطف فقیهانی دانست که بسیاری از معضلات کنونی و گره های کور فقه و فقاهت را با بینش کم نظیر فقهی خود بگشاید، مقولاتی از قبیل موسیقی، رابطه زن و مرد، حجاب، رابطه مردم و مسئولین، مسایل اقتصادی، اکام دادگاهها و ...
امید که در آینده جامعه دینی ما از این نوع احکام بر جای مانده و خاک خورده در لابلای کتابهای مرجع دینی بیش از پیش بهره مند شوند.
والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته
