سؤال:[آیا حضرت آیت‏اللّه‏ فکر می‏کنند که شاه به عنوان رئیس قوای مسلح بتواند از مبارزات حاضر بر ضد حکومتش جان سالم بدر برد (باقی بماند)؟ اگر نه، چرا؟]

جواب:خیر، سلطنت شاه و خاندان پهلوی بر ملت ما تحمیل شده است. فرماندهی کل قوای مسلح بودن شاه نیز بر ارتش تحمیل شده است. شاه به هیچ وجه معرف واقعی ارتش نیست. رژیم در طی پنجاه سال گذشته از ارتش و نیروهای انتظامی برای سرکوبی ملت استفاده کرده است. امید می‏رود که ارتش به خود آید و به جنبش ملت بپیوندد. من مطمئن هستم که شاه از این مبارزات کنونی علیه خود و سلطنت خاندانش جان سالم بدر نخواهد برد.

ــ[در تحت چه شرایطی حضرت آیت‏اللّه‏ بازگشت به ایران را مورد بررسی قرار خواهند داد؟ آیا با وجود شاه، تنها به عنوان پادشاه بر موازین قانون اساسی ـ سلطان نه حاکم ـ موافقید؟ آیا حضرت آیت‏اللّه‏ می‏توانند بیشتر توضیح فرمایند؟]

ــبا توجه به تجارب تلخ گذشتۀ ملت ما از این خاندان، هیچ گونه راه‏حلی در چهارچوب شاه سلطنت کند و نه حکومت، قابل قبول نخواهد بود. علی‏الاصول ما با رژیم سلطنتی مخالف هستیم. و بازگشت به ایران، بستگی به پیشرفت اهداف جنبش دارد. فعلاً قرار بر رفتن به ایران را ندارم.[1]

ــ[آیا خود شاه یا اعضای دیگر دولتش ـ به طور مثال اردشیر زاهدی[2]ـ سعی به نزدیک شدن و ملاقات
با حضرت آیت‏اللّه‏ کرده‏اند؟ آیا هیچ نکته‏ای به عنوان اساس احتمالی مذاکره با حضرت آیت‏اللّه‏ پیشنهاد شده است؟]

ــخیر.

ــ[آیا هیچیک از مخالفین دستگاه، کوششی به عنوان میانجی بین حضرت آیت‏اللّه‏ و شاه کرده‏اند؟ برای مثال مهندس بازرگان و یا دکتر کریم سنجابی. اگر بله، نتیجۀ این میانجیگری چه بوده است؟]

ــخیر، هرگز.

ــ[آیا هیچ فردی را در داخل ایران، حضرت آیت‏اللّه‏ به عنوان نخست وزیر قابل قبول، مورد بررسی قرار خواهند داد؟ اگر آری، چه کسی؟]

ــدر چهارچوب نظام سلطنتی، هیچ فردی را به عنوان نخست وزیر تأیید نخواهم کرد.

ــ[حضرت آیت‏اللّه‏ فرموده‏اند که هیچ راه‏حلی برای ایران نیست مگر سرنگونی سلسلۀ پهلوی. آیا حضرت آیت‏اللّه‏ در حال حاضر برای سرنگونی شاه کاری می‏کنند؟ اگر آری، اساس کار خود را چگونه قرار داده‏اید؟ به طور مثال آیا برای این کار، روشهایی طرح شده است، نقشه متدیک هست؟]

ــنهضت عظیم کنونی ملت ما، علیه شاه و نظام سلطنتی است. بنابراین، در جهت سرنگونی این رژیم مبارزه می‏شود. رهنمود ما بر ایجاد وحدت کلمه در میان همۀ اقشار جامعه است. روشهای مبارزه را مردم خود یافته‏اند و می‏یابند. رهنمودهای اصلی از جانب ما، به موقع خود به عمل می‏آید. در صورت عدم کفایت روشهای فعلی، اتخاذ روشهای دیگر مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.

ــ[برای رفتن شاه، چگونه تدارکاتی در دراز مدت دیده شده است؟ آیا جوانان احتمالاً برای پستهای بالا مورد نظر قرار گرفته‏اند، یا حضرت آیت‏اللّه‏ می‏توانند روی حمایت دولت امروز حساب کنند؟ در چنین جستجویی وفاداری در مرحلۀ نخست قرار خواهد گرفت یا قابلیت؟]

ــدر ایرانی، چه در داخل و چه در خارج، استعدادهای بسیار وجود دارد که حکومت شاه مانع از بروز آنها می‏شود. این استعدادها، بر اساس لیاقت و وفاداری به اسلام و ملت به کار دعوت می‏شوند.

ــ[حضرت آیت‏اللّه‏ به مدت طولانی از سیاستهای شاه انتقاد کرده‏اند، در چه حدودی سیاستهای خود
ایشان نسبت به موارد زیر، با سیاستهای شاه فرق خواهد کرد؟

الف) اجتماعی: آیا قوانین اسلامی به مورد اجرا گذارده می‏شود؟ و چه فرقی در زندگی روزمره نسبت به قوانین حاضر پیش خواهد آمد؟ در تحت لوای حکومت اسلامی، آیا حضرت آیت‏اللّه‏ می‏توانند به طور دقیقتر این مفهوم را شرح دهند که آیا زنها قادر خواهند بود به طور آزادانه بین حجاب و لباس غربی حق انتخاب داشته باشند؟ آیا سینماها می‏توانند به وجود خود ادامه دهند؟ اگر آری، چگونه فیلمها انتخاب خواهند شد؟ آیا مشروبات الکلی ممنوع خواهد شد؟ در آخر آیا ایران، یک عربستان سعودی یا لیبی دیگر خواهد شد؟

ب) دفاع و خارجه و نفت: حضرت آیت‏اللّه‏ به طور دائم، نقش خارجیها را مورد انتقاد قرار داده‏اند، به طور اخص امریکا را. در ایران به طور دقیق چگونه تغییراتی شما مایلید در رابطه با نفوذ خارجی در صادرات نفت و واردات و خرید اسلحه ببینید؟

ج) امنیت داخلی: ساواک در اصل برای تضمین امنیت داخلی علیه تحریکات داخلی به وجود آمد. آیا آیت‏اللّه‏ ساواک را منحل خواهند کرد؟ و اگر چنین است، چه نیروهایی را در نظر دارید که جانشین نیروهای امنیتی بنمایید؟]

ــالف) اجرای حدود در اسلام، موکول به تحقق شرایط و مقدمات بسیار است و باید جهات بسیاری را از روی کمال عدالت و توجه به اینکه اسلام در کلیت خود اجرا گردد، در نظر گرفت. اگر این امور در نظر گرفته شوند، ملاحظه خواهد شد که مقررات اسلامی کمتر از هر مقررات دیگری خشونت‏آمیز است. زنان در انتخاب فعالیت و سرنوشت و همچنین پوشش خود با رعایت موازین آزادند. و تجربۀ کنونی فعالیتهای ضد رژیم شاه نشان داده است که زنان بیش از پیش آزادی خود را در پوششی که اسلام می‏گوید یافته‏اند. ما با سینماهایی که برنامه‏های آنها فاسد کنندۀ اخلاق جوانان و مخرب فرهنگ اسلامی باشد مخالفیم. اما با برنامه‏هایی که تربیت کننده و به نفع رشد سالم اخلاقی و علمی جامعه باشد موافق هستیم. مشروبات الکلی و الکلیسم و سایر مخدرات که مضرّ به حال جامعه می‏باشند، جلوگیری خواهد شد. حکومت جمهوری اسلامی مورد نظر ما، با هیچ‏یک از رژیمهای مزبور (عربستان سعودی و لیبی) منطبق نخواهد بود.

ب) روابط ما با تمام خارجیها بر اساس اصل احترام متقابل خواهد بود. در این رابطه، نه به ظلمی تسلیم می‏شویم و نه به کسی ظلم خواهیم کرد. و در زمینۀ تمام قراردادها، ما بر اساس مصالح سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ملت خودمان عمل خواهیم کرد.

ج) بله، ما ساواک و تمامی سازمانهای امنیتی ضد مردمی را منحل خواهیم کرد. آگاهی مردم و مشارکت و نظارت و همگامی آنها با حکومت منتخب خودشان، خود بزرگترین ضمانت حفظ امنیت در جامعه خواهد بود.

ــ[آیت‏اللّه‏، فرموده‏اید که خواهان قدرت شخصی نیستید. فرض کنیم که حضرت آیت‏اللّه‏ یک روز که شاه رفته باشد به ایران مراجعت بفرمایید. در آن صورت، خلأ قدرت سیاسی را چگونه پرخواهید فرمود؟ نظر شما دربارۀ امکان یک کودتای نظامی چیست؟]

ــبا رفتن شاه، خلأ قدرت سیاسی به وجود نخواهد آمد. ادامۀ حکومت شاه خود ایجاد خلأ قدرت سیاسی کنونی را در ایران نموده است. عمر دوران راه حل با کودتای نظامی، پایان یافته است. اگر خارجیان این کودتا را انجام دهند، ارتش ایران بیش از پیش به یک ارتش وابسته و اشغالگر تبدیل خواهد شد و این امر، خلأ قدرت سیاسی کنونی ایران را تشدید خواهد نمود.

ــ[حضرت آیت‏اللّه‏ خواهان سرنگونی رژیم سلطنتی موجود و جانشین شدن یک جمهوری هستید. چه نوع جمهوری در نظر دارید؟ مثل سیستم امریکایی یا فرانسوی.[3]]

ــما خواهان استقرار یک جمهوری اسلامی هستیم و آن حکومتی است متکی به آرای عمومی. شکل نهایی حکومت با توجه به شرایط و مقتضیات کنونی جامعۀ ما، توسط خود مردم تعیین خواهد شد.

ــ[آیا حضرت آیت‏اللّه‏ با این موضوع موافق هستند که در ایران معروفیت و محبوبیت حضرت آیت‏اللّه‏ در بین جوانان ایرانی برای آن است که شما تمامی آن چیزهایی را که شاه فاقد است معرفی می‏نمایید؟]

ــمسألۀ مقایسۀ دو شخص مطرح نیست. مسئله، آگاهی و بیداری سیاسی مردم ما و هویت
اسلامی آنها و معیارهای اسلامی است. هرکس بر اساس این معیارهای اسلامی با مردم حرکت کند، مورد قبول و محبوبیت مردم خواهد بود.

ــ[در مورد کمونیستها: آیت‏اللّه‏ به شناخت علیه کمونیستها مشهور است ـ کمونیستها را مورد اعتماد نمی‏داند ـ اما کمونیستهای جوان که در تهران هستند، این روزها ـ نه اجباراً توده‏ای که دنبال روی خواسته‏های بخصوصی هستند ـ به خاطر اینکه آنها قبول ندارند که یک نفر چه شاه و چه خمینی، تنها کار کند، خواستارند که یک حکومت ملی برای مردم تشکیل شود. آیا آیت‏اللّه‏ فکر می‏کنند که می‏توانند این خواسته را اجرا کنند؟ و اگر چنین است چگونه؟ یا بهتر گفته شود: آیا خمینی حزب کمونیست را دائماً غیر قانونی می‏داند؟]

ــدر اسلام معیار، رضایت خداست و نه شخصیتها. ما شخصیتها را با حق می‏سنجیم، و نه حق را با شخصیتها. معیار، حق و حقیقت است. برخلاف اسلام، کمونیستها شخصیت را بت و قدرت را در او متمرکز می‏سازند. حکومت اسلامی ما متکی به آرای عمومی خواهد بود. و همۀ احزابی که برای مصالح ملت ما کار کنند، آزاد خواهند بود.

ــ[چه چیز باعث شد که آیت‏اللّه‏ نجف را ترک کنند؟ آیا فکر می‏کنند که عراقی‏ها با تهران توافق کرده بودند؟ و اگر چنین است، آیا می‏توانید شرح دهید؟]

ــظاهراً شاه ایران، دولت عراق را تحت فشار قرار داد که مانع فعالیتهای سیاسی من و انجام وظایفی که بر عهده دارم بشود. لذا من عراق را ترک کردم.

ــ[تحت چه ضابطه‏ای آیت‏اللّه‏ در پاریس زندگی می‏کنند؟ آیا نقشه دارند در پاریس بمانند؟ و اگر نه، به کجا خواهند رفت؟ آیا کشورهای دیگر، خصوصاً الجزایر و سوریه، پیشنهادهایی برای پذیرایی آیت‏اللّه‏ را کرده‏اند؟ آیا آیت‏اللّه‏ می‏توانند پیشگویی کنند چگونه وجود ایشان در پاریس ممکن است اثری در برنامۀ ایران و فرانسه در خصوص قرارداد پایگاه اتمی و قرارداد متروی تهران داشته باشد؟ و این عوض شدن برنامۀ آبادانی، چه درسی برای غرب می‏تواند باشد؟]

ــتوقف من در فرانسه موقتی است. تنها ضابطۀ توقف من در هر کجا که باشد، امکان انجام وظایفم هست. با توجه به این توضیح، رابطه‏ای بین حضورم در فرانسه و مسائل مربوط به روابط ایران و فرانسه فعلاً مطرح نیست.

ــ[در چه آیندۀ نزدیکی، شاه سقوط خواهد کرد؟]

ــاین مسئله مطلبی نیست که بتوانیم پیش‏بینی کنیم. اما بر حسب قراین خیلی دیر نیست.

ــ[آیا آیت‏اللّه‏ جهاد مسلحانه را به عنوان وسیلۀ مبارزۀ خود مورد توجه قرار خواهند داد؟]

ــامیدوارم کار به جهاد مسلحانه نرسد و همین‏طور که ملت عمل می‏کند مسائل حل شود و مقصد ملت، که رفتن رژیم و برقراری حکومت اسلامی است، تحقق پیدا کند. لکن اگر مسائل خیلی طول کشیده و پیچیده شود، ممکن است در آن تجدید نظر نماییم.

ــ[بنابراین، شما همین روشهای مسالمت‏آمیز و بدون خونریزی را ترجیح می‏دهید؟]

ــبله.

ــ[پس از رفتن شاه، در موقع برگشتن به ایران، آیا خود شما رهبر جمهوری اسلامی نخواهید بود؟]

ــمن خود نمی‏خواهم حکومت را در دست بگیرم. اما مردم را برای انتخاب حکومت، هدایت خواهم کرد و شرایط آن را به مردم اعلام می‏کنم.