ایرنا: گزاره‌های قالب در دکترین سیاست خارجی کشورهای منطقه دچار تغییر شدند؛ تغییری که به نظر می‌رسد، لاریجانی هم آن را در مقامات عربستان به ویژه ولیعهد این کشور درک کرده است

به گزارش جماران؛ ایرنا نوشت: سومین سفر منطقه‌ای دبیر شورای عالی امنیت ملی، در میانه تحولات شتابان غرب آسیا، نشان می‌دهد تهران ضرورت تدوین و اجرای چارچوب کلان امنیتی در منطقه‌ را بیش از همیشه درک کرده و درپی ترسیم و تثبیت جایگاه خود در این چارچوب است.

انتصاب «علی لاریجانی» چهره باتجربه عرصه سیاست ایران به دبیری شورای عالی امنیت ملی در میانه بحرانی که رژیم صهیونیستی به منطقه و ایران تحمیل کرد، تصمیمی عقلایی از سوی «مسعود پزشکیان» رئیس‌جمهور بود تا کلان‌پروژه «امنیت درون‌زا» که در یک دهه گذشته ایده ارائه شده از سوی جمهوری اسلامی ایران بود، به شکل ملموس‌تری پیگیری شود. اکنون با گذشت نزدیک به ۴۰ روز از این انتخاب، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در سه سفر مهم به عراق، لبنان و عربستان در پی تبیین نگاه کلان جمهوری اسلامی ایران به امنیت در منطقه، برای همسایگان و کشورهای مهم است.

 

 

مروری بر سفرهای یک ماه گذشته دبیر شورای عالی امنیت ملی

بغداد، بیروت و حالا هم ریاض، سه پایتختی بودند که دبیر شورای عالی امنیت ملی به آن‌ها سفر کرد تا با مقامات عراق، لبنان و عربستان، با شیوه‌ای متفاوت اما اصلی مشترک، به گفت‌وگو بپردازد. «توافق امنیتی» در عراق محور اصلی رایزنی‌ها بود، جایی که لاریجانی تفاهم‌نامه مشترکی در راستای این توافق با «قاسم الاعرجی» مشاور امنیت ملی عراق امضا و پس از آن تاکید کرد که «در گفت‌وگوهای خود با مقامات عراقی این اراده را در آن‌ها دیده و عراق به امنیت پایدار ایران احترام می‌گذارد و توافق در این موضوع باعث می‌شود همکاری ما در بخش‌های عراق پیشرفت خوبی داشته باشد».

لبنان اما مقصد چندان راحتی برای سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی نبود، لاریجانی در بیروتِ پس از سیدحسن نصرالله دبیرکل شهید حزب‌الله، در برابر پرسش‌هایی که مدعی دخالت ایران در امور لبنان تصریح کرد که «تلاش نکنید موضع ایران را عوض کنید، من مسئول امنیت کشورم هستم. ایران قصدی برای دخالت در امور کشورها از جمله لبنان ندارد. دولت لبنان با طوایف مختلف صحبت کند و به نتیجه برسد. دخالت در امور لبنان را کسی می‌کند که از هزاران کیلومتر آن طرف‌تر به شما طرح و زمانبندی برای اقدام می‌دهد، ما طرحی به شما نداده‌ایم». دبیر شورای عالی امنیت ملی در مرقد سیدحسن نصرالله و خطاب به جوانان حزب‌الله هم گفت که ما در امور کشورها دخالت نمی‌کنیم اما از جریانهای مقاومت همواره حمایت می‌کنیم. باوجود همه بحث ها در رسانه ها اما راه شما روشن است و شما پیروزید.

روزهای پایانی شهریور و به فاصله چند روز از حمله رژیم صهیونیستی به قطر و نشست سران حماس، لاریجانی مهمان قصر ولیعهد سعودی بود تا میزان نزدیکی درک تهران و ریاض از شرایط پیچیده منطقه را بسنجد. دبیر شورای عالی امنیت ملی صبح سه‌شنبه ۲۳ شهریور با هدف دیدار با مقامات عالی رتبه عربستان و رایزنی پیرامون گسترش همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و سیاسی، به همراه «علی باقری کنی» معاون بین‌الملل دبیر شورای عالی امنیت ملی و «محمد علی بک» دستیار خلیج فارس وزیر امور خارجه به عربستان سفر کرد. لاریجانی در عربستان با «محمد بن سلمان»، نخست وزیر و ولیعهد عربستان و نیز «خالد بن سلمان»، وزیر دفاع این کشور دیدار و گفت‌وگو کرد.

روابط دو جانبه و تحولات منطقه‌ای مهمترین محور گفت‌وگوها در این دیدارها بود و دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در تشریح جزئیات آن به موارد زیر اشاره کرد:

۱-بحث درباره موضوعات مختلف از جمله همکاری‌های اقتصادی، دفاعی و منطقه‌ای.

۲-بررسی موانع موجود در مسیر گسترش همکاری‌های اقتصادی با توجه به سطح پایین تبادلات دو کشور.

۳-راهکارهایی برای ثبات منطقه و نیز همکاری‌های دفاعی میان ایران و عربستان به منظور سازمان‌دهی آن.

 

امنیت کلیدواژه تعاملات ایران با منطقه

سه دستور کار لاریجانی در ریاض، با توجه به درهم تنیدگی تحولات، ارتباط ملموسی با یکدیگر دارد. اهمیت مقاومت در لبنان برای ایران از این جهت است که تهران بسیار بیشتر و پیش‌تر از همسایگان منطقه‌ای خود رژیم اسرائیل را تهدید اصلی تلقی و از هرگونه مقاومت در برابر این رژیم حمایت کرد. تبیین منطقی و مستدل این دیدگاه می‌تواند، ریاض را به عنوان یکی از بازیگران اصلی در میدان تحولات لبنان، برای اتخاذ تصمیمی درست درباره آینده گروه‌های مقاومت در لبنان از جمله حزب‌الله کمک کند. ایران و عربستان، شاید پیش از این در لبنان اهدافی متفاوت و حتی متضاد با یکدیگر دنبال می‌کردند اما تحولات دو سال اخیر و به ویژه یک هفته اخیر همان زنگ خطری است که می‌تواند دو کشور را به اجماعی متفاوت در این زمینه برساند. بنابراین به نظر می‌رسد در سفر به ریاض یکی از کلان پرونده‌های مورد توجه دو طرف بحث لبنان بوده است.

تعریف دقیق تهدید امنیتی در منطقه، پس از تمام رویدادهای اخیر و نقطه اوج آن یعنی حمله به قطر به عنوان متحد آمریکا، تاکید موکد بر ضرورت تغییر نگاه در کشورهای منطقه است. اگر تا پیش از این دو گزاره «ایران تهدید منطقه است» و «اسرائیل فقط تهدید علیه ایران است» به عنوان گزاره‌های قالب در دکترین سیاست خارجی کشورهای منطقه تعریف می‌شدند این تعریف در ماه‌های اخیر دچار تغییر شده است. تغییری که به نظر می‌رسد، لاریجانی هم آن را در مقامات عربستان به ویژه ولیعهد این کشور درک کرده است. دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران پس از دیدار با بن‌سلمان درباره تغییر راهبرد کشورهای عربی پس از حمله رژیم صهیونیستی به قطر گفت: «دوستان عربستانی از قبل هم دید نسبتا روشنی نسبت به این تحولات داشتند و الان خیلی واضح‌تر شده است و کشورهای مختلف منطقه حس می‌کنند مسیری که ایران از قبل معتقد بود، مبنی بر اینکه یک عنصر ماجراجو در منطقه اجازه نمی‌دهد ثبات به وجود بیاید، حالا شکل عینی‌تری به خود گرفته است».

واقعیت آن است که ایده شوم «نیل تا فرات» گرچه از دیدگاه بسیاری از دولت‌های منطقه ممکن، مقدور و حتی محتمل هم نیست اما شیوه اشغالگری رژیم اسرائیل در ۷۰ سال گذشته به خوبی نشان می‌دهد که ایده‌های این اشغالگری ابتدا چندان ممکن و اجرایی به نظر نمی‌رسید اما امروز سرزمینی را به نابوده کشانده و در حال نسل‌کشی علیه مردم آن سرزمین است. حملات متناوب و مداوم به سوریه، لبنان و یمن هم نشانه آشکار دیگری است که ماجراجویی رژیم اسرائیل را شکل تازه‌ای داده و کشورهای منطقه را بیشتر از گذشته به این موضوع حساس کرده است. پیشنهاد «فؤاد حسین» وزیر خارجه عراق در جریان دیدار با «سیدعباس عراقچی» درباره برگزاری نشستی مشترک میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، عراق و ایران در حاشیه نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل به منظور هماهنگی‌های منطقه‌ای را هم می‌توان در این زمینه ارزیابی کرد.

 

سفر دبیر شورای عالی امنیت ملی در بُعد منطقه‌ای نمود عملی عزم ایران برای قرار گرفتن در کانون تعاملات در غرب آسیا به رغم تمام محدودیت‌هاست. به نظر می‌رسد منطقه برای همراهی با تهران در برابر تهدید واقعی امنیت همراه شود و این همراهی جز از مسیر گفت‌وگوهای مداوم و مستمر امکان‌پذیر نخواهد بود. از این رو در بُعد داخلی هم شاهد نوعی تقسیم کار میان وزارت امور خارجه و شورای عالی امنیت ملی هستیم. به کارگیری تمام ظرفیت کشور به صورت تام برای مقابله با تهدید رژیم صهیونیستی مهمترین کارویژه تعریف شده در سیاست خارجی ایران در ماه‌های اخیر است که به نظر می‌رسد تا حد زیادی هم توانسته به اهداف تعریفی به ویژه در حوزه منطقه‌ای دست یابد.

چرا عربستان مهم است؟

روند عادی‌سازی و تعامل دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی که از اسفند ۱۴۰۱ و با میانجیگری چین آغاز شد؛ حسن‌نیت ایران در تعامل با همسایگان را نشان داد و دومینویی از روابط حسنه در منطقه به راه انداخت که بهبود روابط با مصر و بحرین و نیز کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس از نمونه‌های آن بود. در مسیر رسیدن به یک رابطه استراتژیک میان تهران و ریاض گرچه موانع بسیاری وجود دارد اما برداشته شدن گام‌های عملیاتی برای کاستن از آن‌ها از سوی دو کشور ملموس‌تر از همیشه است. عربستان با ایده توسعه اقتصادی بن‌سلمان، منطقه را در امن‌ترین حالت خود می‌خواهد و از این رو باید درباره تهدیدات این امنیت درک درستی داشته و بر مبنای واقعیات تصمیم بگیرد و اطمینان حاصل کند که امنیت وعده‌ داده شده از سوی آمریکا همانگونه که در دوحه کارکردی نداشت در ریاض هم نمی‌تواند متفاوت ظاهر شود.

 

 

درک این موضوع شاید در کوتاه مدت نتواند به ارتباطی استراتژیک و اتحادی منطقه‌ای منجر شود اما ظرفیت‌های هر دو سرزمین برای رسیدن به این سطح بسیار بالاست. برای ایرانی که در شرایط تحریم، دشواری‌های اقتصادی بسیاری را تحمل می‌کند، اقتصاد بکر عربستان می‌تواند مسیری قابل تأمل تعریف شود و شاید به همین دلیل است که دبیر شورای امنیت ملی، یکی از محورهای دیدارها و گفت‌وگوهای خود با مقامات سعودی را موضوع اقتصاد قرار داد.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد با توجه به دیدارهای مستمر مقامات ایرانی با یک مقام مهم در عربستان به ویژه در یک سال گذشته، موضوع همکاری‌های نظامی دو کشور هم جدی‌تر از همیشه در حال پیگیری است؛ شاهزاده خالد بن‌سلمان، عموزاده جوان محمد بن سلمان، همان نامی است که سفرش به تهران و دیدارش با مقامات عالی کشور، پیش از جنگ علیه ایران، مورد تحلیل‌های بسیار قرار گرفت، پس از جنگ هم دیدار وزیر امور خارجه با او خبرساز شد از آن رو که بلافاصله پس از دیدار خالد با «دونالد ترامپ» صورت گرفته بود و دیدار اخیر با دبیر شورای عالی امنیت ملی، چشم‌انداز متفاوتی نسبت به آینده همکاری‌های امنیتی و نظامی را نشان می‌دهد.

در نهایت فرازونشیب روابط ایران و عربستان سعودی در تاریخ  خود از یک سو و متغیرهای ثالث اثرگذار بر این روابط از سوی دیگر، خوشبینی بیش از اندازه را به همان نسبت مطرود می‌داند که بدبینی افراطی را. به نظر می‌رسد مجموعه شرایط موجود در منطقه از خطر «اسرائیل بزرگ» تا نیازهای دوجانبه، ایران و عربستان را به درکی تازه رسانده و راه را برای گفت‌وگوهای بیشتر درباره این درک، فراخ‌تر از همیشه ساخته است.

مشاهده خبر در جماران