با تخصیص ۳۰ میلیارد تومان اعتبار جدید، پروژه ساخت مقبره شمس تبریزی در خوی وارد مرحلهای تازه از اجرا شده است؛ با این حال، چهره محوطه تاریخی همچنان با موانعی چون سیمهای برق، سطلهای زباله و تأسیسات فرسوده مخدوش است و نیازمند آزادسازی و ساماندهی فوری است تا این میراث ارزشمند، جلوهای درخور پیدا کند.
به گزارش خبرنگار جماران. دکتری باستان شناسی پیش از تاریخ و رئیس میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی شهرستان های خوی در حاشیه بازدید از محوطه شمس تبریزی جزئیاتی تازه از کاوشهای باستانشناسی، ساختوسازهای در حال انجام و تاریخچه این مکان ارزشمند را بیان کرد. او همچنین از پروژههای آتی، چالشهای مرمت و ثبت جهانی بخشی از آثار این منطقه سخن گفت.
افراسیاب گراوندی در این باره به جماران گفت: «بر اساس کاوشهای باستانشناسی که در سالهای ۱۳۸۵ و ۱۳۹۷ در این محوطه انجام گرفت، در عمق ۵۰ تا ۶۰ سانتیمتری به یک گورستان گسترده رسیدیم. لایههای باستانشناختی تا عمق شش متر ادامه داشت اما به خاک بکر نرسیدیم.»
او افزود: «آثار فرهنگی و سفالینههایی که از این محوطه بهدست آمد، نشان میدهد که قدمت این محل به دوران سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی بازمیگردد. لایههای معماری بهخوبی نشان میدهند که شهر خوی در قرون میانی تا متأخر اسلامی، دستخوش تغییرات زیادی بوده است.»
یادمانی از شاه اسماعیل صفوی
این باستان شناس درباره مناره موجود در محوطه نیز توضیح داد: «منارهای امروز وجود دارد متعلق به دوران صفوی است و به نام مناره شمس تبریزی شناخته میشود. شاه اسماعیل صفوی در این مکان کاخی سهمنارهای بنا کرد که امروزه تنها یکی از منارهها باقیمانده است. این مناره با معماری آجری و تزئینات کلهقوچ ساخته شده و شامل ۲۸ ردیف و حدود ۱۱۴۸ کلهقوچ است. جالب است بدانید که در دورهای از این مناره برای اذانگویی نیز استفاده میشد.»
او افزود: «در نگارههای تاریخی متراقچی نیز سه مناره همراه با بنایی مذهبی ترسیم شده است. کاوشهای سال ۹۷ نیز وجود کاشیهای لعابدار آبی، سفید و فیروزهای را ثابت کردند که نشان از حضور یک بنای مذهبی مهم در این مکان دارد.»
خوی، شهری در مسیر تاریخ و تجارت
گراوند در ادامه با اشاره به اهمیت تاریخی و اقتصادی شهر خوی گفت: «این شهر یکی از مراکز مهم تجاری در طول تاریخ بوده است. وجود چهار کاروانسرا در بازار تاریخی خوی و همچنین عبور دو شاخه از جاده ابریشم از این منطقه، تأییدی بر رونق اقتصادی این ناحیه است. از جمله این آثار، کاروانسرای شاهعباسی است که در جاده قطور قرار دارد و سال گذشته همراه با ۵۳ کاروانسرای دیگر، ثبت جهانی شد.»
پروژه مقبره شمس؛ از گذشته تا آینده
او درباره روند احداث مقبره شمس تبریزی نیز توضیح داد: «در سال ۱۳۹۷ پروژه ساخت مقبره در بخش شمالغربی محوطه آغاز شد. این بنای ۳۲۰۰ متر مربعی در عرصهای به وسعت ۷۰۰۰ متر مربع قرار دارد. تا سال گذشته حدود ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشت و ۱۲ میلیارد تومان برای آن هزینه شده بود. از بهمنماه گذشته، ۳۰ میلیارد دیگر به این پروژه اختصاص یافت و اکنون با جدیت در حال اجراست. امیدواریم در یکی دو سال آینده به بهرهبرداری برسد.»
این باستان شناس همچنین به طرح آزادسازی اطراف بنا اشاره کرد و گفت: «در حال حاضر، سیمهای برق، سطل زباله و تأسیسات نامناسب، چهره ورودی بنا را مخدوش کردهاند. آزادسازی فضا و اجرای معماری مناسب برای ورودی در دستور کار است.»
احتمال پیوند پروژهها با امامزاده سید بهلول
گراوندی افزود: «حدود یک تا یکونیم کیلومتر از این محل، امامزاده سید بهلول قرار دارد. شهرداری خوی طرحی با عنوان "از هرم تا مقبره" مطرح کرده که احتمالاً در آینده اجرایی خواهد شد. هدف این طرح، اتصال مجموعه تاریخی شمس تبریزی به سایر نقاط مذهبی و تاریخی شهر است.»
کاوشهای علمی پیش از ساختوساز
او با اشاره به تحقیقات علمی صورتگرفته پیش از آغاز ساختوساز، تأکید کرد: «در سال ۱۳۹۷، سه ترانشه در فواصل مختلف در محوطه ایجاد شد. خوشبختانه در بخش شمالی محوطه، هیچ لایه باستانشناسی یافت نشد و اجرای پروژه تأیید شد.»
وضعیت فعلی مناره تاریخی
گراوندی درباره نگرانیها نسبت به کج شدن و وضعیت مناره تاریخی گفت: «مطالعات تثبیتی در سال ۹۷ انجام شده و پایههای آن مقاومسازی شدهاند. در حال حاضر وضعیت مناره مناسب و ایمن است و جای نگرانی نیست.»
