شیخ محمدتقی آملی که بود؟/اندیشوران مقام علمی اش را چگونه ستوده اند؟/کدام یک از بزرگان در محضرش شاگردی کرده اند؟

به گزارش خبرنگار جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که مفید فایده افتد. این قسمت به زندگی شیخ محمد تقی آملی اختصاص دارد.

 

اطلاعات فردی

محمد تقی آملی

زادروز ۱۲ ذی‌القعده ۱۳۰۴ق

زادگاه - تهران

درگذشت ۲۹ شوال ۱۳۹۱ق (۲۷ آذر ۱۳۵۰ش) در تهران

آرامگاه مشهد، حرم امام رضا(ع)

محل زندگی تهران

استادان آقا ضیاء عراقی؛ سید ابوالحسن اصفهانی؛ میرزای نائینی

نقش‌های برجسته از علمای شیعه

آثار حاشیه بر منظومه، حاشیه بر شرح اشارات

 

در همین رابطه بخوانید:

رئیسعلی دلواری که بود؟/روز شهادتش یادآور چیست؟/نقش وی در نبرد با انگلیسها چه بود؟/ مادرش پیکرش را به کجا منتقل کرد؟

سید نعمت الله جزایری که بود؟/او در چه زمینه ای با علامه مجلسی همکاری کرد؟/وی در استنباط احکام از چه روشی بهره برده بود؟

سید مرتضی کشمیری، عارفی که در مکتب ملاحسینقلی همدانی تربیت شد/ همه آنچه که باید از زندگی او بدانید

شیخ محمدرضا محقق تهرانی که بود؟/علت اینکه ایشان حتی در مابین نمازهای جماعت نیز کتاب می نوشت چه بود؟

 سید عبدالحسین لاری که بود؟/وی درباره اقامه نماز جمعه چه نظری داشت؟/علت بازگشت وی از عراق به ایران چه بود؟/اقدامات سیاسی وی کدامند؟/نظر او درباره ولایت فقیه چه بود؟

رضا امیرخانی کیست؟/چه شد که وی به نویسندگی روی آورد؟/چرا او جوانترین خلبان ایرانی نام گرفت؟/ اولین اثر او کدام است؟

 

زندگینامه شیخ محمدتقی آملی 

شیخ محمّدتقی آملی (۱۳۰۴-۱۳۹۱ق/۱۸۸۷-۱۹۷۱م)، فقیه امامی و از فیلسوفان شیعه در قرن ۱۴ شمسی. در نجف از محضر استادانی چون میرزای نایینی، و آقا ضیاء عراقی و سید ابوالحسن اصفهانی علم آموخت و به تهران بازگشت و به تحقیق و تدریس مشغول شد و در تهران درگذشت.

 

زندگی‌نامه و تحصیلات

شیخ محمد تقی آملی فرزند مولا محمد آملی، در ۱۲ ذی‌القعده سال ۱۳۰۴ق در تهران متولد شد. تحصیل را در مدسه خازن الملک تهران آغاز کرد. ده ساله بود که برخی کتاب های مهم ادبیات عرب چون سیوطی و جامی را تمام کرد. سپس به تکمیل اندوخته‌ های فقهی و اصولی پرداخت و به علوم ریاضی و نیز فلسفه و حکمت روی آورد و به سال ۱۳۴۰ش به نجف اشرف عزیمت کرد.

 

بازگشت به تهران

آملی در سال ۱۳۵۳ق از نجف به تهران بازگشت و به تدریس و تربیت نفوس پرداخت.[۱] او در تهران علاوه بر تالیف و تدریس، اقامه جماعت در مسجد مجدالدوله[۲] را نیز برعهده گرفت. وی فقیهی گوشه نشین بود. از پذیرفتن مسئولیت و ریاست گریزان بود و تا پایان زندگی نیز از نوشتن رساله فتوایی خودداری کرد. جمعی از فقهای فاضل از محضرش بهره می‌بردند و بسیار گرامی‌اش می‌داشتند. وی در تهران درگذشت.[۳] و در مشهد در حرم امام رضا(ع) دفن شد.

 

جایگاه علمی

برخی از اندیشوران درباره مقام فقهی و فلسفی محمد تقی آملی، اظهار نظر کرده‌ و او را ستوده‌اند. مرتضی مطهری، آملی را مدرّس منقول و معقول در تهران شمرده و افزوده است: مهم‌ترین اثر عقلى او حاشیه بر شرح منظومه حکیم سبزوارى و مهم‌ترین اثر نقلی‌‌اش شرحى است استدلالى بر عروة الوثقى.[۴] علامه شعرانی شاگردان خود را برای تقلید به وی ارجاع می‌داد.[۵] سبحانی می‌گوید او فقیه امامی، عالمی کبیر، متضلّع در فلسفه و روی‌گردان از دنیا و زخارفش بود.[۶]

 

اساتید

شیخ محمد هادی طالقانی؛ نزد او علم معانی و نیز کتاب اللمعة الدمشقیه را آموخت.[۷]

سید جلیل طارمی[۸]؛ نزد وی درس مطول را فرا گرفت. آملی او را خلاق معانی بیان توصیف کرده است.[۹]

شیخ عبدالحسین هزار جریبی؛ استاد دروس ریاضی و هیئت بود.[۱۰]

شیخ رضا نوری مازندرانی؛ آملی علم فقه و اصول چون کتاب الرسائل و المکاسب شیخ انصاری را نزد وی خوانده است.[۱۱]

آقاشیخ محمد آملی (۱۲۶۳-۱۳۳۶)؛ آملی قسمتی از دروس معقول و منقول را نزد پدرش که خود از فیلسوفان به شمار می‌رفت، تحصیل کرد.

میرزا حسن کرمانشاهی

شیخ عبدالنبی نوری؛ آملی از او نیز علم آموخت و از وی اجازه اجتهاد گرفت.[۱۲]

در نجف اشرف از محضر استادان زیر علم آموخت:

آقا ضیاء الدین عراقی؛

میرزای نائینی؛

آقا ضیاء عراقی؛

سید ابوالحسن اصفهانی؛

میرزا علی آقا قاضی؛ آملی در اخلاق در محضر این استاد گرانقدر حاضر شد.[۱۳]

محمدطاهر بن عبد اللّه راضی؛[۱۴]

آملی از سید ابوتراب خوانساری و اسدالله زنجانی اجازه روایت دریافت کرده است.[۱۵]

 

شاگردان

حسن حسن‌زاده آملی[۱۶]

عبدالله جوادی آملی

سید رضی شیرازی

سید محمود طالقانی

سید حسن سعادت مصطفوی

یحیی عابدی

‌ مصطفی مسجد جامعی

محی‌الدین انواری

مهدی محقق [۱۷]

جواد تهرانی[۱۸]

محمدطاهر آل راضی[۱۹]

 

تالیفات

درر الفوائد یا غرر الفرائد؛[۲۰]حاشیه بر منظومه ملا هادی سبزواری[۲۱]

حاشیه بر الاشارات ابن سینا

کتاب الصّلوه؛ (تقریرات درس میرزای نائینی)در سه جلد.

رساله‌ای در رضاع؛[۲۲]

اثبات صانع از ماتریالیسم تا ایده‌‌آلیسم؛ که در سال ۱۳۷۱ق (۱۳۳۱ش) منتشر شده است.

حیات جاوید؛ در اخلاق دو جلد. این کتاب خلاصه مباحث اخلاقی آملی است که توسط اسماعیل سراجیان تنظیم شده است.[۲۳]

خداشناسی؛

مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى؛ که در دوازده جلد منتشر شده است.

تعلیقه بر المکاسب؛

رسالة فی قاعدة لا ضرر؛[۲۴]

منتهى الوصول إلى غوامض کفایة الاصول‌؛ از دروس سید ابوالحسن اصفهانی.

المکاسب و البیع؛ مطبوع سال ۱۳۷۳ق از دروس میرزای نائینی.[۲۵] به مثابه حاشیه بر مکاسب شیخ انصاری است.[۲۶]

قاعدة التجاوز؛ [۲۷]

رسالة فی الرهن؛

رسالة فی الوصیة؛

رسالة فی أصالة الصحة فی الید؛[۲۸]

 

پانویس

۱. حسن زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۷۶ش، ص ۲۱۲ -۲۱۰

۲. سبحانى تبریزى، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴ قسم دوم، ص ۶۳۷.

۳. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲، ص۲۱۵.

۴.  مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج۱۴ ص۵۳۸۔۵۳۹.

۵. حسن زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۷۶ش، ص ۲۱۶

۶. سبحانى تبریزى، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴ قسم دوم ، ص ۶۳۷.

۷. حسن زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۷۶ش، ص ۲۰۴

۸. سبحانى تبریزى، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴ قسم دوم ، ص ۶۳۷.

۹. حسن زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۷۶ش، ص ۲۰۴

۱۰. حسن زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۷۶ش، ص ۲۰۴

۱۱. حسن زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۷۶ش، ص ۲۰۸

۱۲. حسن زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۷۶ش، ص ۲۱۰

۱۳. مطهری، مجموعه آثار، ج۱۴، ص۵۳۸؛ دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲، ص۲۱۵.

۱۴. غروى، مع علماء النجف الأشرف‌، ۱۴۲۰ق، ج۲ ، ص۴۳۳

۱۵. حسن زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۷۶ش، ص ۲۱۶-۲۱۳

۱۶. حسن زاده آملی، در آسمان معرفت، ۱۳۷۶ش، ص ۲۲۲

۱۷. روایت مهدی محقق از زمانی که در تهران ۱۵ استاد درجه یک فلسفه وجود داشت، پایگاه الکترونیکی خبر آنلاین، کدخبر۴۳۲۲۶۷

۱۸. موسوعة مجمع الفکر الإسلامی، مؤلفى الامامیة، ۱۴۲۸ ق، ج۸ ، ص۵۶۳

۱۹. سبحانى تبریزى، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴ قسم دوم ، ص ۶۳۷.

۲۰. آقابزرگ تهرانی، الذریعه إلى تصانیف الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۴ ، ص۹۰

۲۱. امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰ ، ص ۲۳۵

۲۲. آقابزرگ تهرانى، طبقات أعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق، ج۱۳ ، ص۲۶۸

۲۳. موسوعة مجمع الفکر الإسلامی، مؤلفى الامامیة، ۱۴۲۸ ق، ج۴ ، ص۱۹۸

۲۴. امین، مستدرکات أعیان الشیعة، ۱۴۰۸ق، ج۶ ، ص۲۵۹ (۶مورد اخیر).

۲۵. رفاعى، معجم المطبوعات العربیة فی إیران، ‌۱۴۱۴ق، ص۲۰۲و۵۴۷

۲۶. سبحانى تبریزى، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴ قسم دوم ، ص ۶۳۷.

۲۷. غروى، مع علماء النجف الأشرف‌، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۱۰۷

۲۸. سبحانى تبریزى، موسوعة طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱۴ قسم دوم، ص ۶۳۷.

 

منابع

آقابزرگ تهرانی، محمدحسن، الذریعة إلى تصانیف الشیعة، بیروت، دار الأضواء، چ۳ ، ۱۴۰۳ق.

آقابزرگ تهرانى، محمدحسن، طبقات أعلام الشیعة، بیروت‌، دار إحیاء التراث العربی‌، چ۱ ، ۱۴۳۰ق.

سازمان اوقاف، «مختصری از شرح احوال و آثار استاد محمدتقی آملی»، معارف اسلامی، س ۱، شم ۲، اسفند ۱۳۴۵، ص۵۴.

عابدی، یحیی، زندگی نامه مرحوم آیت الله شیخ محمد تقی آملی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، ۱۳۸۰ش

مطهری، مرتضی، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران، ۱۳۵۴، ۲/۶۱۸.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار (۱۴): خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران: صدرا، ۱۳۷۷ش.

مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران و قم، انتشارات صدرا، ۱۳۹۰ش

حسن زاده آملی، حسن، در آسمان معرفت، قم، تشیع، ۱۳۷۶ش.

امین، محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف للمطبوعات‌، چ۱ ، ۱۴۰۳ق.

امین، حسن‌، مستدرکات أعیان الشیعة، بیروت‌، دار التعارف للمطبوعات‌، چ۱ ، ۱۴۰۸ق.