جی پلاس/ به مناسبت سالروز رحلت؛

آیت الله گلپایگانی، عنایتی از امام رضا (ع) به پدرش/آغاز مرجعیت ایشان/ اولین هایی که به دست آیت الله تاسیس شد

آیت الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی از مراجع عظام تقلید در سال ۱۳۱۶ قمری در روستای گوگد گلپایگان پس از نذر و نیاز بسیار به دنیا آمد و عمر خویش را صرف یادگیری علوم اسلامی و ارائه خدمات به خلق کرد و سرانجام در هجده آذرماه سال ۱۳۷۲ رحلت فرمود.

لینک کوتاه کپی شد

به گزارش جی پلاس، در راستای شناساندن بزرگان اندیشه دینی در این صفحه بر آنیم که این شخصیت های ارجمند جهان اسلام و تشیع را به مخاطبان معرفی کنیم و مطالب منتشرشده قطره ای است از دریای زندگی این بزرگواران که به قدر وسعمان است. باشد که به لطف روح بزرگشان مفید فایده افتد. این مطلب که مختصری از زندگینامه آیت الله العظمی سید محمد رضا گلپایگانی از مراجع عظام تقلید در قرن حاضر است، از ویکی نور گرفته شده است.

 

آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی (۱۳۱۶ق-۱۴۱۴ق/۱۳۷۲ش) از مراجع تقلید معاصر که پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی به مرجعیت رسید.

 

وی از زمره مخالفین رژیم پهلوی و از همراهان امام خمینی بود که پس از تبعید امام به عراق، بیانیه‌ ها، اعلامیه‌ ها، تلگراف‌ ها و سخنرانی‌ هایی در حمایت از امام خمینی و انقلاب اسلامی ایراد کرد.

 

تأسیس بیمارستان، مدارس علمیه، دارالقرآن الکریم و مجمع اسلامی لندن از فعالیت‌ های عام‌المنفعه این مرجع تقلید است.

 

زندگینامه آیت الله گلپایگانی

ولادت

آیت الله سید محمدرضا گلپایگانى در روز دوشنبه هشتم ماه ذى‌قعده سال 1316ق، در روستاى «گوگد» که در 6 کیلومترى شهرستان گلپایگان قرار دارد، در خانواده علم و سیادت و تقوا دیده به جهان گشود. پدر ایشان مرحوم سید محمدباقر گلپایگانى از روحانیون متقى و پارساى محل به شمار مى‌رفت تا آنجا که به او لقب امام داده بودند.

 

گویا وی تا سن 64 سالگى فرزند ذکورى نداشت و سرانجام بعد از تشرف به آستان قدس رضوى و توسل به عنایات امام هشتم(ع) خداوند به او فرزند ذکورى لطف فرمود که نام او را محمدرضا نهاد. متأسفانه دیرى نپایید که این کودک خردسال در سه سالگى سایه مادر و در 9 سالگى سایه پدر را از دست داد و غبار یتیمى بر چهره او نشست، ولى سختی‌ هاى دوران کودکى او را آبدیده کرد تا بتواند انسان مقاومی‌ باشد و در مقابل حوادث و رویدادها کوه‌آسا بایستد.

 

کسب علم و دانش

حضرت آیت‌ الله گلپایگانى در زادگاه خویش (گلپایگان) پس از خواندن مقدمات به تحصیل علوم دینى پرداخت و در این میان از اساتید خود به‌ویژه دو استاد بزرگش بهره بیشترى برد:

  1. حاج سیدحسن موسوى، برادر بزرگ آیت‌ الله‌ العظمى آقاى خوانسارى؛
  2. حاج شیخ محمدباقر گلپایگانى (دایى بزرگوار آیت‌ الله صافى و شوهر خواهر آیت‌ الله گلپایگانى).

 

هجرت به اراک

شرایط تحصیلى آیت‌ الله گلپایگانى به مرحله‌ اى رسید که ناگزیر شد از زادگاه خویش به مرکز علمى بزرگ‌تری هجرت و در آنجا تحصیل کند. در آن ایام مرحوم آیت‌ الله‌ حائرى یزدى حوزه‌ اى را در اراک از سال 1332ق، تأسیس کرده و آوازه آن در منطقه پیچیده بود. از این جهت آیت‌ الله گلپایگانى در سال 1336ق، در 20 سالگى وارد حوزه اراک شد و علاوه بر استفاده از محضر درس مرحوم ملا محمدتقى گوگدى از دروس آیت‌ الله حائری بهره گرفته و تا سال 1340ق، در آن شهر اقامت گزید.

 

هجرت آیت الله گلپایگانی به قم

در سال 1340ق، برابر با فروردین‌ماه 1301ش، آیت‌الله حائرى برای زیارت آرامگاه دخت گرامى موسى بن جعفر(ع) به قم مشرف شدند. علما و بزرگان قم از ایشان درخواست کردند که در قم اقامت گزیده و حوزه را به اینجا منتقل کند. آیت‌ الله حائری بنا گذاشت که در این مورد استخاره‌ اى کند. وقتى قرآن را گشود، این آیه آمد:  «و ائتونی بأهلکم أجمعین»  (یوسف: 93).

 

آیه مزبور حامل پیام یوسف به پدر و مادر است که همگى از کنعان به‌سوى مصر حرکت کنید. مرحوم حائرى با دیدن این آیه تصمیم بر اقامت گرفت و به‌تدریج فضلا و طلاب از اراک به شهر مقدس قم مهاجرت کردند. آیت‌ الله گلپایگانى نیز پس از چهار ماه بنا به دعوت مؤسس حوزه علمیه قم وارد این شهر شده و تا پایان عمر، یعنى قریب 74 سال در این شهر مقدس باقى ماند.

 

اساتید

  1. آیت‌ الله حائرى مؤسّس حوزه؛
  2. آیت‌ الله بروجردى؛
  3. آیت‌ الله نائینى؛
  4. آیت‌ الله اصفهانى.

 

مرجعیت آیت الله گلپایگانی 

در جلسه‌اى که پس از درگذشت آیت‌ الله بروجردى در بیت ایشان تشکیل شد، آیت‌ الله گلپایگانى نیز شرکت داشت و قرار شد زعامت حوزه را با همکارى سایر بزرگان مشترکا برعهده گیرند.

 

آثار و خدمات آیت الله گلپایگانی 

حضرت آیت‌ الله گلپایگانى در مدت زعامت خود کارهاى ارزشمند فراوانى را انجام داده است. از جمله آثار و خدمات اجتماعى ایشان مى‌ توان به این موارد اشاره کرد:

  1. تأسیس بیمارستان گلپایگانى؛
  2. تأسیس مدارس علمى تحت برنامه؛
  3. تأسیس دار القرآن؛
  4. انتشار مجله رسالة القرآن؛
  5. برنامه معجم فقهى؛

و...

برنامه زندگى آیت الله گلپایگانی 

آیت‌ الله گلپایگانى در زندگى خود بسیار منظم بوده و از تمام لحظات عمر خویش بهره مى‌ بردند.

ایشان همواره قبل از طلوع فجر از خواب بیدار مى‌ شدند و نماز شب مى‌ خواندند و پس از نماز صبح تا طلوع آفتاب، آیات مبارک قرآن را تلاوت مى‌ کردند. سپس مقدار کمى استراحت کرده و پس از صرف صبحانه تا نزدیک ظهر به تدریس علوم اهل‌ بیت(ع) و پاسخ به استفتائات و ملاقات با مردم مى‌ پرداختند.

پس از نماز ظهر و عصر و تعقیبات آن و صرف ناهار، کمى مى‌ خوابیدند و پس از آن به نامه‌ هاى وارده پاسخ داده و تا نزدیک غروب با مردم دیدار داشتند. این برنامه تدوین‌شده تا واپسین روزهاى عمر آن مرجع ادامه داشت.

 

آثار آیت الله گلپایگانی 

  1. رساله‌ اى در باب ولایت فقیه؛
  2. الدر المنضود فی أحکام الحدود؛
  3. نتایج الأفکار؛
  4. تعلیقه‌ اى بر عروة الوثقى؛
  5. إفاضة العوائد (حاشیه بر درر الفوائد)؛
  6. تقریرات درس آیت‌الله حائرى
  7. هدایة العباد؛
  8. رساله‌ اى در امر به معروف و نهى از منکر؛
  9. بغیة الطالب فی التعلیق على بیع المکاسب؛

و...

 

ارتباط آیت الله گلپایگانی با امام خمینى

حضرت آیت‌ الله گلپایگانى با رهبر کبیر انقلاب امام خمینى - قدس‌سره - از دیرباز ارتباطى صمیمى و بسیار نزدیک داشتند. سابقه این روابط به هفتاد سال پیش و محفل درس استاد بزرگوارشان مرحوم آیت‌ الله حائری مى‌ رسد. در آنجا بود که این دو بزرگوار با یکدیگر آشنا شده و این آشنایى به صمیمیت و یک‌رنگى مبدل شده و پس از هجرت مرحوم حائرى به قم در 1340ق، ادامه یافت.

 

در زمان آیت‌ الله بروجردى هر دو با هم و در کنار هم به شور و مشورت در امور حوزه و رایزنى در امور مهم پرداختند. با وفات مرحوم آقاى بروجردى و شروع توطئه‌ هاى گوناگون رژیم ستم‌شاهى براى محو مظاهر اسلامى، این دو بزرگوار در کنار هم براى ستیز با این برنامه ننگین به‌پا خاستند و جلسات مشورتى بسیار تشکیل دادند.

 

تلگرام آیت الله گلپایگانی به امام به هنگام تبعید

پس از تبعید امام خمینى به ترکیه، تلگرامى براى ایشان مخابره کردند و مراتب نگرانى خویش را اعلام نمودند. متن این تلگرام چنین بود:

 

«آنکارا، وسیله سفارت کبراى ایران

بعد از سلام و استفسار از سلامت وجود محترم، اقدام تبعید حضرت‌عالى و توهین به مقام شامخ روحانیت نزد ملت شیعه با نگرانى شدید مواجه گردید. آرى در کشورى که بر حسب عقیده اکثر ملّت آن، تنها مرجع صلاحیت‌دار، روحانیت است و حتى در نقض و ابرام قوانین نظر آنها قاطع است، جاى کمال تأسف است که به علماى اعلام جسارت نموده و اشخاصى که فقط با پیروى از تعالیم عالیه اسلام صلاحیت اشغال مقامات را دارند، ایشان را ستون پنجم خوانده و با تعبیرات زننده مورد تعرض قرار دهند. حقیر براى جبران این حادثه حسب الوظیفه اقدام نموده و مى‌ نمایم. عزّ اسلام و مسلمین و تنبه مصادر امور و مراجعت حضرت‌عالى به حوزه علمیه را از خداوند متعال مسئلت دارم.

9 رجب 1384 محمدرضا گلپایگانى»

 

رحلت آیت الله گلپایگانی 

این خورشید فقاهت سرانجام پس از 32 سال مرجعیت و نزدیک به 70 سال تدریس در حوزه علمیه و بعد از 98 سال زندگى پربار و بابرکت در عصر پنج‌شنبه 24 جمادى‌الثانى 1414ق، برابر با 18 آذرماه 1372ش، در بیمارستان شهید رجایى تهران دعوت حق را لبیک گفته و چهره در نقاب خاک کشید و جهانى را به سوگ خود نشاند.

 

فرداى آن روز پیکر پاک آن اسطوره علم و تقوا در میان اندوه فراوان امت مسلمان در تهران و قم تشییع شد و بعد از اجراى نماز توسط آیت‌ الله صافى در جوار حرم مقدس حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.

 

وصیت‌نامه آیت الله گلپایگانی 

حضرت آیت‌الله گلپایگانى در بخشى از وصیت‌نامه خود مى‌فرماید:

«در مورد حوزه‌ هاى علمیه به حضرات آیات و اساتید محترم و طلاب عزیز تذکرا عرض مى‌ نمایم، عظمتى که هم‌ اکنون براى حوزه‌ هاى علمیه به‌ویژه درخشش چشمگیر جهانى حوزه علمیه قم پس از انقلاب اسلامى ایران حاصل شده و موفقیت‌ هایى به دست آمده است که از شرق و غرب، دست نیاز به این مرکز شیعه دراز شده است، نتیجه ارشادات و تبلیغات و زحمات و فداکاری‌ ها و تحمل صدمات و مشقات علماى سلف و فقهاى بزرگوارى است که به دست شما سپرده شده است».

 

ایشان در بخش دیگرى از وصیت‌نامه خود مى‌ فرماید:

«حفظ اصل جمهورى اسلامى را لازم مى‌ دانم و بر مسئولین محترم است که از خط مستقیم اسلام منحرف نشوند و سعى کنند روز به روز نظام با اسلام تطبیق بیشتر پیدا کند و دور از هر اختلاف، با اتحاد از این عطیه الهى پاسدارى نمایند و خیر و صلاح و رسیدگى به حال مستمندان را وجهه همت قرار دهند و بر مردم است که در حفظ دستاوردهاى انقلاب اسلامى کوتاهى نکنند و سعى و کوشش خود را در پشتیبانى حاکمیت اهداف قرآن مجید و اعلاى کلمه اسلامى به کار گیرند و رضاى حضرت بقیة الله روحی و أرواح العالمین له الفداء را در اعمال و کردار خود منظور دارند».

 

پیام تسلیت رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌ الله خامنه‌اى به مناسبت رحلت آیت الله گلپایگانی 

بسم الله الرحمن الرحیم

إنا لله و إنا إلیه راجعون

با تأسف و اندوه فراوان، خبر مصیبت‌بار فقدانى بزرگ و جبران‌ناپذیر را دریافت کردم. عالم بزرگ، فقیه نام‌آور، مرجع تقلید عظیم‌الشأن، عبدصالح و تقى نقى زکى، آیت‌ الله‌ العظمى آقاى حاج سید محمدرضا گلپایگانى - قدس‌ الله‌ نفسه و أعلى‌ الله‌ مقامه - دار فانى را وداع کردند و پس از عمرى مشحون از حسنات با نامه عملى سرشار از خیرات و مبرات، دعوت معبود را لبیک گفته، به پیشگاه محاسبه الهى شتافتند.

 

این‌جانب با قلبى متألم و با تضرع و ابتهال از حضرت حق جلت عظمته مسئلت مى‌ کنم که این میهمان نیکوکار و مطیع را با «سلامٌ قولاً من ربّ رحیم» استقبال و ضیافت فرموده، به مرتبه والاى لقاء الله نایل فرماید و بهترین پاداش صالحان را به وى ارزانى دارد. این شخصیت والاى علمى کهن‌سال در میان مراجع عظام تقلید، یکى از موفق‌ترین و سعادتمندترین‌ها بودند.

 

سى و دو سال مرجع تقلید، حدود هفتاد سال مدرس حوزه علمیه قم و حدود هشتاد و پنج سال سرگرم فراگرفتن و آموختن فقه آل‌محمد(ع) بودند.

 

اولین مدرسه علوم دینى به سبک جدید را ایشان در قم تأسیس کردند. اولین مؤسّسه بزرگ قرآنى را ایشان در قم بنیان نهادند. اولین فهرست بزرگ فقهى و حدیثى با استفاده از دانش و اختراعات جدید بشرى را ایشان پدید آوردند. صدها مدرسه، مسجد و مؤسّسه تبلیغ دین را در سراسر کشور و در کشورهاى دیگر بنیاد کردند. هزاران شاگرد را از فقه پخته و عمیق خود بهره‌ مند ساختند. بسیارى آرا و نظرات فقهى که حاکى از روشن‌ بینى و ذهن نوگراى ایشان بود ارائه کردند و بالاتر از همه، با منش و رفتار پرهیزکارانه و با طهارت و تقوایى که مى‌توانست براى علما و فقها الگویى زنده و ملموس باشد، عمرى پربرکت را به زهد کامل گذرانیدند.

 

آن بزرگوار یکى از استوانه‌ هاى انقلاب و نظام جمهورى اسلامى به شمار مى‌ آید. در دوران اختناق و در مقابله با حوادث سهمگین سال‌ هاى تبعید امام خمینى - قدس‌ الله‌ نفسه الزکیة - مواردى پیش آمد که صداى این مرد بزرگ، تنها صداى تهدیدکننده‌ اى بود که از حوزه علمیه برخاست و به نهضت شور و توان بخشید. پس از پیروزى انقلاب در قضایاى عمومى کشور، حضورى بارز و پشتیبانى صریح از نظام جمهورى اسلامى و از مقام منیع رهبرى و شخص شخیص امام راحل - قدس‌ الله‌ نفسه الزکیة - داشت و مورد تکریم و احترام بلیغ آن حضرت بود. فقدان این بقیة السلف اعاظم و این ملجأ و مرجع مؤمنان ثلمه‌اى بزرگ و ضایعه‌ اى جبران‌ناپذیر است.

 

این‌جانب مصیبت این فقدان تأسف‌بار را به پیشگاه حضرت بقیة الله الأعظم أرواحنا فداه و به علماى عظام و مراجع تقلید و حوزه‌ هاى علمیه و به عموم شیعیان و علاقه‌ مندان و مقلدان ایشان و به‌خصوص به بیت شریف و منیع و آقازادگان محترم ایشان تسلیت مى‌ گویم و در این شب جمعه رحمت، لطف و تفضل و غفران الهى را براى ایشان مسئلت مى‌ نمایم.

سید على خامنه‌اى

24 جمادى‌الثانى 1414 برابر با 18 آذرماه 1372.

 

منابع 

  1. «نامداران راحل، زندگی‌نامه چهل تن از مشاهیر شیعه»، کریم جوانشیر، انتشارات سالار (عضو شرکت تعاونی ناشران و نویسندگان استان آذربایجان شرقی)، ص401-416، اسفندماه 1375.
  2. «گلشن ابرار»، جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم زیر نظر پژوهشکده باقرالعلوم(ع) وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی، ج2، ص945، نشر معروف، قم، 1379.
  3. «زندگی‌نامه آیت‌ الله‌ العظمی سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد»، محمدمهدی امامی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1382.
 

دیدگاه تان را بنویسید